De nieuwe Commissie: vrouwen aan de top

Maandag maakte de nieuwbakken voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, de namen van de nieuwe Eurocommissarissen bekend. Het grootste nieuws was dat de Commissie voor het eerst uit evenveel vrouwen als mannen bestaat… of toch bijna.

Gegeven het onevenaarbare politieke talent dat momenteel aan het hoofd staat van het Verenigd Koninkrijk, slinkt de kans dat de Britten in de Europese Unie blijven zienderogen, dus zal de Commissie-Von der Leyen het met 27 in plaats van met 28 moeten doen: 13 vrouwen en 14 mannen. De welwillenden in het Europese establishment kennen de voorzittersfunctie van Von der Leyen wat meer gewicht toe, waarmee de gendergelijkheid zo goed als bereikt is. Men zou dat ook voluntarisme à la Verhofstadt kunnen noemen, maar ere wie ere toekomt: geen enkele Commissie was zo vrouwelijk. Ons land had vorige week Didier Reynders al naar voren geschoven als Belgisch Commissaris.

Dinsdag maakte Von der Leyen de portefeuilleverdeling onder haar Commissarissen bekend. Reynders keert als jurist terug naar zijn roots en krijgt de portefeuille Justitie. Hij krijgt de belangrijke deelopdracht toe te zien op de naleving van de principes van de rechtstaat in de EU, de rule of law in Euroambtenarenjargon. De vorige Commissie tikte daarvoor onder meer Polen en Hongarije meermaals op de vingers. In haar missiebrief aan Reynders zet Von der Leyen die principes van de rechtstaat met stip bovenaan. Vanaf nu zal de Commissie in elke lidstaat jaarlijks peilen naar de gezondheid van de rechtsstaat.

Andere accenten die Von der Leyen voor Justitie legt, zijn consumentenbescherming, de opstart van een Europese openbaar aanklager en een wetgevend kader voor artificiële intelligentie. Over vijf jaar weten we of deze Commissie daarmee het wetgevende huzarenstukje wil herhalen, dat de vorige Commissie onder leiding van Jean-Claude Juncker heeft afgeleverd rond gegevensbescherming (GDPR).

Geïnspireerd door de talloze make-over-programma’s die het Europese televisielandschap rijk is, heeft Von der Leyen haar Commissie van een nieuwe onderbouw en etiketten voorzien. Slimme politieke marketing, waarvan de doeltreffendheid pas na enkele jaren duidelijk zal worden. Zo zijn er vanaf nu liefst acht ondervoorzitters, vroeger waren het er drie. Ook zijn de functieomschrijvingen veranderd. Zo zal de opvolger van de huidige Eurocommissaris voor Werkgelegenheid, Sociale Zaken, Vaardigheden en Arbeidsmobiliteit, Marianne Thyssen, de titel van Europees Commissaris voor Jobs krijgen. Een duidelijk teken dat administratieve vereenvoudiging deze nieuwe Commissie na aan het hart ligt.

Financieel-economische werven afwerken

De immer ingetogen Let Valdis Dombrovskis blijft Eurocommissaris voor Economische en Financiële Zaken. De officiële titel luidt an economy that works for people. Zijn opdracht is het Europese economische beleid socialer en groener te maken. Specifiek wil Von der Leyen dat aan het einde van haar termijn de helft van de projecten die de Europese Investeringsbank (EIB) financiert, klimaatinvesteringen zijn. Op financieel gebied moet Dombrovskis de Europese bankenunie en de kapitaalmarktenunie (CMU) vervolledigen. Beide werven zijn al enkele jaren onder constructie.

Een kleine kanttekening: om de uitbouw van die kapitaalmarktenunie nieuw leven in te blazen, publiceerde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) deze week een rapport, dat de auteurs deze week in de Nationale Bank van België presenteerden. De conclusie was ontnuchterend: het zal nog decennia duren vooraleer Europa even dynamische financiële markten heeft als de Verenigde Staten. Wil de Unie echter vooruitgang blijven boeken richting meer geïntegreerde kapitaalmarkten, dan moet ze volgens het IMF drie dingen doen: de faillissementswetgeving tussen de lidstaten harmoniseren, de transparantie en de informatie voor investeerders verhogen, en scherper toezicht houden op de financiële markten.

Terug naar de nieuwe Commissie. Andere belangrijke economische posities gaan naar de Française Sylvie Goulard en de Italiaan Paolo Gentiloni. Zij krijgen respectievelijk de portefeuilles Interne Markt en Economie. Goulards voornaamste opdracht is het optuigen van een digitale eengemaakte markt. Gentiloni moet ervoor zorgen dat de lidstaten hun volledige investeringspotentieel waarmaken door de flexibiliteit van de Europese begrotingsregels te benutten. Het lijkt er dus op dat economen die daar al langer op hameren, eindelijk gehoor krijgen.

Voorts zal Gentiloni ook iets moeten doen aan de belastinginkomsten die Europese overheden mislopen door verschillende vormen van belastingontwijking, – ontduiking en -fraude. Voor dat laatste is punt is België vorige week nog door de Europese Commissie op de vingers getikt. In de afgelopen vijf jaar is ons land er niet in geslaagd de btw-kloof, het verschil tussen de verwachte en de werkelijke btw-inkomsten, te dichten. Jaarlijks loopt de Belgische schatkist daar zo’n 4 miljard euro mee mis.

De Ier Phil Hogan, nu nog Commissaris voor landbouw, krijgt de portefeuille Handel. Daarmee bestaat de kans dat binnenkort een Ier voor de EU over een nieuw handelsakkoord met de Britten moet onderhandelen. Wie zegt dat politici geen gevoel voor ironie hebben?

Groen, digitaal en kunstmatig slim

Twee belangrijke overkoepelende topics voor Von der Leyen zijn klimaat en digitalisering. Daarop zet ze dan ook twee politieke pitbulls. De Nederlander Frans Timmermans moet als Commissaris voor Klimaatactie een Green Deal voor Europa op poten zetten. Let op, geen Green New Deal, maar een Green Deal. Voetjes op de grond, Ursula houdt het bescheiden.

Voorts mag de Deense Margrethe Vestager haar tanden blijven zetten in de naleving van het Europese mededingingsbeleid, maar ze moet in haar eerste honderd dagen ook een Europese aanpak voor artificiële intelligentie zien uit te werken. De vechtlust waarmee ze de Amerikaanse techgiganten te lijf is gegaan, mag ze ook inzetten om oneerlijke concurrentie door Chinese staatsbedrijven van de Europese markt te weren. Hoewel Von der Leyen het iets meer omfloerst verwoordt: Vestager moet de “verstorende effecten van buitenlandse staatseigendom en subsidies” aanpakken. De boodschap is duidelijk, alsook tot wie hij gericht is en waar Von der Leyen haar inspiratie haalt.

SGP…? ‘t Is ingewikkeld

Het was echter niet al Commissie wat deze week de klok sloeg in Europa. De European Fiscal Board (EFB), de adviesraad van de Commissie voor budgettair beleid in de EU, publiceerde in een rapport zijn evaluatie over de naleving van de Europese begrotingsregels door de lidstaten. De algemene conclusie luidt: ook al blijven gezonde overheidsfinanciën de hoeksteen van de Europese monetaire unie, de complexiteit van de regels loopt de spuigaten uit en veroorzaakt te veel wrevel onder de lidstaten. Dat verklaart meteen waarom in de Commissie ideeën circuleren om het Europese Stabiliteits- en Groeipact (SGP) en de bijbehorende begrotingsregels te herzien.

Laatste schot van Super Mario

Ook al zijn de lidstaten er niet happig op hun overheidsbegrotingen aan het werk te zetten, de Europese Centrale Bank (ECB) daarentegen zet alle monetaire sluizen open. Aftredend ECB-voorzitter Mario Draghi haalt nog een laatste keer zijn monetaire bazooka boven voor hij eind oktober afzwaait en Christine Lagarde het van hem overneemt. Zij bevestigde vorige week overigens dat ze niet veel zal veranderen aan het soepele geldbeleid en de strafrente voor commerciële banken die hun cashreserves bij de centrale bank parkeren. Als dienst aan ons nationale bankwezen, berekende Trends wat die maatregel de Belgische banksector kost.

Daarbovenop start de ECB opnieuw haar opkoopprogramma voor schuldpapier. Maandelijks zal ze 20 miljard euro aan overheids- en bedrijfsobligaties opkopen, voor zolang ze dat nodig acht. In 2012 klonk de leuze om de euro te redden nog whatever it takes, nu klinkt het for as long as it takes. De scheldtirade die ongetwijfeld vanuit het kantoor van kersvers Europarlementslid Johan Van Overtveldt moet gegalmd hebben, reikte net niet tot in het ECB-hoofdkwartier in Frankfurt.

Europa… rijker dan gedacht

Alle monetaire strapatsen ten spijt, mocht de EU een keertje diep in haar eigen ziel kijken, dan zou ze krachten ontwaren die het continent tot ongekende sociaaleconomische hoogtes kunnen voeren. Draghi’s bazooka zou, daarbij vergeleken, meteen verbleken tot een goedkoop waterpistooltje. Dat staat te lezen in een rapport dat de denktank CEPS deze week lanceerde met als titel ‘Verborgen schatten: op zoek naar de de concurrentievoordelen in Europa’. Klinkt als een thriller… maar dan op maat van beleidsmakers. Het rapport somt tien onderbelichte of vergeten concurrentievoordelen op die eigen zijn aan de Europese economie en bedrijfswereld. Door die van onder het stof te halen, kan de EU zichzelf economisch en sociaal opnieuw de wind in de zeilen blazen. Wie weet, organiseert Ursula von der Leyen voor haar eerste teambuildingactiviteit wel een schattenjacht.