Over de niet-aflatende crisis in de eurozone blijven twee stellingen met de regelmaat van een klok weerklinken. Vooral de beleidsvoerders die van nabij betrokken zijn, nemen ze graag in de mond.
De eerste stelling is dat de crisis niets te maken heeft met de euro, maar alles met landen die hun beleidsteugels onverantwoord lieten vieren. Volgens de tweede stelling maken de vermaledijde financiële markten de toestand voortdurend erger dan dat die objectief is. De laatste stelling is slechts grotendeels fout. De eerste is compleet fout.
De crisis die sinds de herfst van 2009 door euroland waart, heeft alles te maken met de hele set-up van de euroconstructie. Om een monetaire unie tussen soevereine staten echt te doen werken en op termijn houdbaar te blijven, moeten de leden een belangrijk stuk soevereiniteit opgeven.
Een monetaire unie vereist voldoende politieke unie. Bij de start van de monetaire unie, aan het einde van de twintigste eeuw, was aan die voorwaarde absoluut niet voldaan, vandaag ook nog niet. Toen wuifde de politiek dat argument hautain weg, vandaag zit ze met de gebakken peren.
De voorstellen die op tafel liggen om tot meer convergentie in het economische beleid te komen, ogen vrij goed, maar zijn doodgeboren kinderen. Een geloofwaardige afdwingbaarheid van de afgesproken normen en limieten bestond niet onder het Stabiliteitspact en zit er nu ook weer niet in.
Maar er is meer nodig dan een functionerende politieke unie. Aan minstens nog twee voorwaarden moet worden voldaan. Afdoende en automatisch in gang schietende budgettaire transfermechanismen om landen die een nadelige schok te verwerken krijgen bij te staan. In de VS werkt dat herverdelingsmechanisme behoorlijk goed. En arbeidsmarkten in een monetaire unie hebben voldoende flexibiliteit en mobiliteit nodig om de onvermijdelijke sociaaleconomische aanpassingsprocessen met succes te laten verlopen. Ook dit noodzakelijke kenmerk van een goed functionerende monetaire unie ontbreekt.
De toestand liep uit de hand in landen als Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje omdat het eenvormige monetaire beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) al te laks was voor hen. Onvoldoende beleidsconvergentie – het resultaat van onvoldoende politieke unie – belette de noodzakelijke correcties via budgettair en reglementair beleid.
En nu het zaakje op apegapen ligt, vormt het gebrek aan arbeidsflexibiliteit en -mobiliteit een gigantische hinderpaal op de weg naar het herstel, behalve dan voor Ierland. Dat lijkt het enige van de crisislanden dat misschien, zeer misschien, aan de duivelse dans van deflatie en recessie kan ontspringen.
Het tweede eurofantasme gaat over het brandmerken van de financiële markten als misdadig speculatief of absurd irrationeel, of beide. Laat er niet de minste twijfel over bestaan: er is speculatie, en nog geen klein beetje zelfs, waarbij onmiddellijk geldgewin kan ingaan tegen de belangen van de een of andere staat. Maar er is vanuit de financiële markten veel meer aan de hand dan het tegen de borst stotende streven naar speculatieve winsten op de korte termijn, laat staan irrationaliteit.
Wat die markten steeds meer tonen aan de Europese regeringen is: ‘Dames en heren, kijk eens goed naar jullie rekeningen. Op termijn stevenen jullie af op gigantische budgettaire debacles. Doe daar iets aan, want anders gaan wij over de financiering van die tekorten alsmaar moeilijker beginnen te doen.’
Overschot van gelijk hebben de markten trouwens met die houding. Alle berekeningen over de houdbaarheid van de publieke financiën in Europa (de intergenerational accounting) geven aan dat we op grote rampen afstevenen in de komende decennia. Er dringen zich niet alleen omvangrijke besparingen op, het komt er minstens evenveel op aan om tegelijk de economische groei weer aan te zwengelen. Zonder twijfel een heroïsche opdracht, maar het kan niet anders.
De financiële markten bewijzen ons een grote dienst. Zij zetten de politici onder druk om te doen wat absoluut gedaan moet worden. Blijkbaar is dat soort van druk de enige taal die de dames en heren politici echt verstaan. In een onbewaakt moment zou je haast wensen dat België ook wat meer onder druk van de markten komt te staan.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier