Zo schenkt u onder voorwaarden

Een schenking tussen ouders en kinderen biedt heel wat voordelen. Bovendien bestaan er manieren om goederen te schenken en tegelijkertijd de inkomsten, het genot of een stukje controle te behouden.

Door bij leven bijvoorbeeld een gedeelte van uw kapitaal, aandelen of een woning te schenken, verkleint u uw vermogen. Is de begiftigde ook uw erfgenaam, bijvoorbeeld uw zoon of dochter, dan zorgt zo’n schenking ervoor dat hij of zij minder erfbelasting zal moeten betalen wanneer u overlijdt. De tarieven voor de schenkbelasting liggen gevoelig lager. Voor de schenking van roerende goederen, zoals geld, aandelen of juwelen, geldt in Vlaanderen zelfs een vlak tarief van 3 of 7 procent.

Een bijkomend voordeel is dat de begiftigde eerder van het geschonken goed of kapitaal kan genieten. Dat is een belangrijke troef, want erven gebeurt doorgaans pas op latere leeftijd. Wanneer uw kinderen uw nalatenschap ontvangen, hebben ze dus vaak al zelf belangrijke investeringen gedaan, zoals een huis gekocht of een zaak opgestart. Een schenking bij leven laat toe om een gedeelte van uw vermogen vervroegd over te dragen naar hun kinderen, op een moment waarop zij het meest nood hebben aan een financieel duwtje in de rug.

U kunt perfect ‘zuiver’ schenken, zonder aan de begiftigde bepaalde lasten of voorwaarden op te leggen. Toch gebeurt dat in de praktijk niet zo dikwijls. Schenkers wensen vaak nog wat controle over de geschonken goederen in te bouwen. Ze willen bijvoorbeeld vermijden dat hun zoon of dochter het geld zomaar opsoupeert aan een dure sportwagens of andere onbezonnen uitgaven. Een andere reden om niet zuiver te schenken is het feit dat men het genot of de inkomsten van het geschonken goed wenst te behouden.

Gelukkig kunt u bepaalde voorwaarden en modaliteiten koppelen aan een schenking. Uw notaris of vermogensplanner kan een formule op maat uitwerken. Hieronder bespreken we vier mogelijkheden.

1. Schenken met voorbehoud van vruchtgebruik

U wilt een huis aan uw kinderen schenken, maar u wenst er wel in te blijven wonen of de huurinkomsten ervan op te strijken tot aan uw dood? “Via een notariële schenking met voorbehoud van vruchtgebruik kan dat makkelijk”, weet Johan Adriaens, successieplanner en vermogensfiscalist bij Adriaens & Partners. “Uw kinderen krijgen dan de blote eigendom. Ze beschikken dus over een eigendomsrecht dat van zijn belangrijkste attributen – genot en gebruik – is ontdaan. Pas op het moment van uw overlijden verdwijnt het vruchtgebruik en worden de blote eigenaars de volle eigenaars zonder erfbelasting te betalen.”

Een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik is zeer populair. Niet alleen voor onroerende maar ook voor roerende goederen. Op die manier kunt u dus aandelen of obligaties aan uw kinderen schenken waarvan uzelf jaarlijks de dividenden of coupons blijft innen. Ook bijvoorbeeld juwelen, een kunstverzameling of een plezierboot kunt u zo bij leven overdragen naar uw zoon of dochter, terwijl u daar nog altijd elke dag van kunt blijven genieten. En bij de schenking van aandelen van uw bedrijf kunt u zelfs het stemrecht behouden.

2. Schenken met een vervreemdingsverbod

Het staat u ook vrij om in de notariële akte een ‘vervreemdingsverbod’ te laten inlassen. Daarmee voorkomt u dat uw kind uw schenking zomaar verkoopt. Wees wel voorzichtig met zo’n verbod. Onze rechtspraak duldt het enkel indien twee voorwaarden gerespecteerd worden: het verbod moet enerzijds beperkt zijn in de tijd en moet anderzijds een rechtmatig belang dienen. Uw notaris of vermogensplanner kan u vertellen wat al dan niet aanvaardbaar is.

“De eindtermijn van het vervreemdingsverbod koppelen aan het overlijden van de schenker wordt in principe als een correcte beperking in de tijd beschouwd”, stelt Johan Adriaens. “Omgekeerd wordt een beding dat de onvervreemdbaarheid het hele leven van de begiftigde moet blijven duren niet als geldig gezien. Een rechtmatig belang is bijvoorbeeld de voorwaarde dat familiejuwelen binnen de familie blijven, of dat een geschonken bouwgrond onbebouwd blijft zodat de schenker ongestoord kan blijven wonen op het aanpalende terrein.”

3. Schenken met een verbod om het gemeenschappelijk te maken

Is uw begiftigd kind gehuwd onder het wettelijk stelsel, dan valt uw schenking in zijn of haar eigen vermogen, en dus niet in de huwelijksgemeenschap. Komt het later tot een echtscheiding, dan blijven de geschonken goederen in zijn of haar bezit, en komen ze niet in handen van uw voormalige schoonzoon of -dochter. Uw kind kan daar wel zelf een mouw aan passen, door de schenking in de huwelijksgemeenschap te brengen. En ook indien er gehuwd werd onder algehele gemeenschap, moet u op uw hoede zijn.

“U kunt eventuele problemen opvangen door in de notariële schenkingsakte of het bewijs van de hand- of bankgift een formeel verbod tot latere inbreng in de huwelijksgemeenschap te laten inbouwen”, zegt Johan Adriaens. “Zo’n clausule wordt door de Belgische wetgever aanvaard, omdat die eigenlijk neerkomt op een vervreemdingsverbod in een afgezwakte vorm. Het verbod is hier niet beperkt in de tijd, maar eerder selectief van aard. U focust op bepaalde personen – met name de schoonfamilie – aan wie de schenking niet mag overgedragen worden.”

4. Schenken met een optioneel beding van terugkeer

Stel, u schenkt iets aan uw zoon of dochter die nadien onverwacht overlijdt vóór u zelf het loodje legt. De wetgever houdt rekening met die tragische mogelijkheid, via het principe van ‘de wettelijke terugkeer’. De geschonken goederen keren dan automatisch terug naar u als ouder. U hoeft daarop geen erfbelasting te betalen, voor zover er voldaan is aan enkele voorwaarden. De bewuste goederen moeten zich nog in natura in het vermogen van uw overleden zoon of dochter bevinden, én hij of zij mag zelf geen kinderen nalaten.

Om zeker te zijn dat uw schenking ook terugkeert buiten die voorwaarden, kunt u in de schenkingsakte een conventioneel beding van terugkeer laten inbouwen. Daarmee bereikt u hetzelfde resultaat als wat wettelijk voorzien wordt, inclusief het feit dat u geen erfbelasting dient te betalen. Nog slimmer is van het optioneel beding een conventioneel beding te laten maken. Zo behoudt u de keuze: u beslist dan op het fatale moment zelf of de schenking naar u terugkeert, dan wel naar de erfgenamen van uw kind gaat.

“Maar let op”, waarschuwt Johan Adriaens. “De Vlaamse Belastingdienst vindt dat zo’n optionele terugkeer van een onroerend goed gelegen in Vlaanderen niet belastingvrij kan gebeuren, en dat er daarop 10 procent verkooprecht moet worden betaald. U kunt die echter vermijden door een clausule in de notariële schenkingsakte in te bouwen, waardoor de schenker ook kan kiezen voor een terugkeer ‘in waarde’. Dat standpunt van Vlabel geldt niet voor roerende goederen zoals geld of effecten, en evenmin voor een gewoon beding van terugkeer van onroerend goed.”