Werken aan ring doen kassa rinkelen

500 miljoen euro. Dat is de minimale kostprijs van de werken aan de Antwerpse ring. Maar slimme bedrijven zien in de opknapbeurt ook een extra bron van inkomsten. En wie er geen geld bij verdient, kan zich troosten met de gedachte dat de ring er weer dertig jaar tegen kan.

“Compleet onaanvaardbaar. Verschrikkelijk, die mentaliteit.” De Antwerpse havenschepen LeoDelwaide (VLD) maakte zich behoorlijk druk over koppen als ‘Kies de goede route: mijd Antwerpen’ in de Nederlandse kranten. Die aanbeveling van het Nederlandse ministerie van Rijkswaterstaat schoot de baron behoorlijk in het verkeerde keelgat. Want, “ook tijdens de gevreesde werkzaamheden aan de ring blijft de haven bereikbaar”.

Die werken starten vandaag, donderdag 17 juni. De echte opdracht daarbij is, volgens de mobiliteitsclub VAB, een alternatief vinden voor 30.000 van de ruim 200.000 automobilisten die dagelijks de ring gebruiken, maar voor wie er geen plaats meer is op secundaire wegen en de Singel. Het zou al helpen als een deel van de Nederlandse trucks (50 % van het totaal), die de ring als racebaan naar het zuiden hanteren, andere wegen zou opzoeken.

“Antwerpen blijft bereikbaar,” vertelt ook ingenieur Patrick Debaere van de Administratie Wegen en projectleider voor de werken, aan iedereen die het horen wil. Al voegde de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel op haar persbabbel daar alvast aan toe: “voor wie zich goed informeert.” En daar blijkt het wel eens aan te haperen. Ondanks een communicatiebudget van 2,5 miljoen euro blijken veel Nederlandse en Duitse verladers nauwelijks te beseffen dat doorgaand verkeer deze en volgende zomer beter een andere reisroute zoekt dan via de Scheldestad. “Dat ligt eerder aan hen dan aan ons,” repliceert adviseur Joost Germis van Voka: “Wij hebben ze wel gebrieft, maar zij verkiezen alleen verkeersinfo te geven wanneer er zich echt problemen voordoen.”

De kostprijs van files

Kankeren kan natuurlijk iedereen. Maar het gebrek aan een duidelijke visie is symptomatisch voor de aanpak van het hele dossier. Veel waarnemers vragen zich af waarom de ring niet in één klap werd hertekend, in plaats van hem gewoon opnieuw aan te leggen in zijn huidige configuratie. Dat had de werken inderdaad nog iets langer doen aanslepen, maar wellicht ook flink wat toekomstig fileleed kunnen besparen. “Eerst is beslist om de werken uit te voeren en pas na de aanbesteding is men beginnen kijken hoe de hinder kon worden opgevangen. Dan kom je automatisch in tijdnood. Wat niet wegneemt dat de overheid serieuze inspanningen heeft geleverd,” concludeert Germis.

Zeker de openbaar-vervoersmaatschappijen deden een stevige duit in het zakje. De Lijn investeerde in totaal 33 miljoen euro in onder andere 130 nieuwe gelede bussen en tien lagevloertrams. Daarmee breidt de Vlaamse vervoermaatschappij haar capaciteit uit met zo’n 7720 zitjes per dag, goed voor – hopelijk – 4,5 miljoen reizigers.

De NMBS van haar kant legt 7,6 miljoen euro op tafel. Met dat geld worden per dag 4800 zitplaatsen gecreëerd op de treinen van Brussel, Essen en Herentals naar Antwerpen. Voorts zullen er voortaan passagierstreinen stoppen aan Wolfstee (tussen Lier en Herentals) en aan de Noorderdokken. Ten slotte wordt de fietsenstalling aan het station van Berchem uitgebreid tot 650 plaatsen, een aantal dat op termijn wordt opgetrokken tot 1100. Ook hoopt de spoorwegmaatschappij 300 truckladingen per dag (zo’n 200.000 twintigvoetcontainers of TEU) van de weg af te halen door shuttletreinen aan te bieden via het containernetwerk Narcon.

Maar niet alle maatregelen zullen tijdig klaar zijn en het vrachtwagenverkeer houdt zijn hart vast. In juli wordt de Kennedytunnel gesloten voor de truckers, maar de werken aan de verkeerswisselaar in Kallo, die het verkeer naar de Liefkenshoektunnel moeten begeleiden, zullen helaas pas klaar zijn in de loop van augustus.

Dat laatste akkefietje kan de rekening fors doen oplopen. De Antwerpse professor transporteconomie Gust Blauwens berekende de economische kost van de werken op 300 miljoen euro. Dat zijn de niet-gerealiseerde inkomsten wanneer het fileleed per persoon per dag twintig minuten langer is dan normaal. Mocht dat gemiddelde stijgen tot 40 minuten, dan zitten we op 600 miljoen euro. Eén uur extra file kost 900 miljoen enzovoort.

De ‘winnaars’ van de werken

Toch werd er niet op een cent gekeken. Grootste ‘winnaar’ van de werken is de tijdelijke vereniging VanGorp,Wegebo en VanBroekhoven’s, die de opdracht binnensleepte. Al zit daar wellicht een staartje aan te komen (zie kader: Ring-aannemers voeren vuile oorlog). Andere rechtstreekse winnaar is het staalconstructiebedrijf Iemants, dat de zes tijdelijke bruggen mag leveren. Het bedrijf zelf wil niet kwijt hoeveel het order waard is, maar eigen berekeningen van de redactie gaan in de richting van 4,5 tot 6,5 miljoen euro. Overigens liep het project ook daar ietwat mank. Terwijl de aanbesteding van de werken aan de ring dateert van augustus 2002, duurde het tot november 2003 voor er een aanbesteding werd uitgeschreven. Patrick Debaere liet in januari van dit jaar zelfs uitschijnen dat de werken aan de ring desnoods met een jaar zouden worden uitgesteld als de tijdelijke bruggen niet tijdig klaar raakten.

Dat er dan toch een jaar werd gewacht met het uitschrijven van die ‘hoogdringende’ offerte, had volgens woordvoerder Nick Orbaen van de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel ( BAM, de maatschappij die alle projecten van het Antwerpse Masterplan beheert en stuurt) te maken met het wachten op de stedenbouwkundige beslissing. “We wilden geen contract aangaan voor het bouwen van die bruggen, voor we de goedkeuring van de bouwvergunning op zak hadden.” Die noodzakelijke vergunning werd verkregen op 17 februari. “Het aanbestedingscontract ging buiten op 20 februari,” aldus Orbaen.

Voor de werken aan de ring werd tot eind 2005 een budget uitgetrokken van 2,5 miljoen euro. Dat bedrag wordt voornamelijk uitgegeven door de communicatiecel Masterplan Mobiliteit Antwerpen, waarin de NV BAM en GroepC participeren. GroepC is een adviesbureau in communicatie, dat werd opgericht door VLD-‘spindoctor’ NoëlSlangen.

Wie spint er nog garen bij de werken? De studiebureaus vanzelfsprekend. De opmaak van de studie over de renovatie van de Antwerpse ring werd voor 1,2 miljoen euro toegewezen aan de NV Technum, een Suez-dochter.

Rechtszaak tegen de Liefkenshoektunnel?

Daarnaast is er nog een trits bedrijven die het fileleed weet om te buigen tot een opportuniteit. Zo mag de NV Liefkenshoektunnel zich aan twee financieel uitmuntende jaren verwachten. Want hoewel de Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging met de vervoersector wil onderzoeken of een tolvrije Liefkenshoektunnel niet via de rechter kan worden afgedwongen, worden de tarieven gehandhaafd. Zij het met een korting van 1 euro (8 in plaats van 9 euro) per truck, wat volgens de Belgische wegvervoerdersorganisatie SAV slechts een druppel op een hete plaat is.

“Het is onmogelijk om een prognose te maken van het aantal voertuigen dat zal gebruikmaken van de tunnel en de daaruit voortvloeiende opbrengst,” stelt expert Rik Haekens van het kabinet van minister Gilbert Bossuyt (SP.A). “We merken nu al een stijging van het aantal voertuigen met 20 procent.” De huidige abonnees kunnen rekenen op een soort van creditnota, maar daarvoor moeten nog de nodige analyses gemaakt worden.

Nog minder te becijferen, is de mentaliteitswijziging die de werken teweegbrengen. “Mensen gaan de facto moeten nadenken over hun mobiliteit,” meent Debaere. Een aantal initiatieven van het Minder Hinder-programma, zoals de parkings aan de rand van de stad en snelwegstroken voor openbaar vervoer, kunnen, indien succesvol, ook nadien behouden blijven. Ook de filedetectiesystemen, rijstrooksignalisatie en de grote infopanelen over de weg blijven op post, net als de helikopter die het Antwerpse UZ krijgt voor het transport van patiënten.

Ook de samenwerking tussen bedrijven, via bijvoorbeeld het ter beschikking stellen van mobiliteitsexperts van grote bedrijven aan hun kleinere collega’s, wordt bij de immateriële winsten gerekend. Bovendien kunnen de werken een boost geven aan het telewerk. Bij de Antwerpse Waterwerken en Pidpa ( Provinciale en Intercommunale Drinkwatermaatschappij Provincie Antwerpen) werd begin deze maand het aantal telewerkers uitgebreid tot een vijftigtal. Televillage, een dienst die door de ICT-adviesorganisatie Innotek vzw wordt uitgebaat, verhuurt werkplekken op ruim 33 locaties over het hele land en merkt sinds enkele maanden flink wat meer aanvragen.

Andere bedrijven pikken op een andere manier in op de werken. De VAB sloeg de handen in elkaar met het autoverhuurbedrijf Keddy. Samen bieden ze scooters aan in hun vestigingen in Zwijndrecht en Aartselaar. Koerierbedrijf Day-by-Day klopte dan weer aan bij de goederenhotelketen Shurgard, om een deel van de locaties in Aartselaar en Merksem te gebruiken als distributiecentrum voor haar klanten.

Met het schip in plaats van de vrachtwagen

De grootste uitdaging wordt wellicht de reorganisatie van het goederenvervoer. Jan Blomme, hoofd van de studiedienst van het Antwerpse Havenbedrijf, maakt zich sterk dat de binnenvaart 500.000 vrachtwagenritten per jaar kan vervangen. Zo doen bedrijven als Umicore, Agfa-Gevaert, Atlas Copco en rijstproducent Boost Nutrition nu meer dan vroeger een beroep op binnenschepen.

De maritieme gemeenschap riep het Antwerp Intermodal Network (AIN) in het leven, een netwerk van zeventien binnenvaartterminals en één spoorterminal in België, Noord-Frankrijk, Zuid-Nederland en Duitsland. Daardoor ontstaan 50 nieuwe verbindingen per week, die goed moeten zijn voor 15 miljoen euro milieubaten. Er wordt gemikt op 865 miljoen tonkilometer en 585.000 TEU nieuwe trafieken op drie jaar tijd. Het Europese Marco Polo-programma zou AIN voor 1,7 miljoen euro subsidiëren

Nog in de logistiek lanceerde Nova Natie haar Nova Care-concept. Het bedrijf houdt een 1000 vierkante meter groot magazijn open van 6 tot 21 uur, waarbij verladers hun container afgeven aan Nova Natie, dat de goederen ‘s anderendaags of zelfs ‘s nachts verder vervoert. “Dit kost iets meer dan normaal, maar we blijven goedkoper dan de binnenvaart,” merkt directeur Jean Laureyns op.

Op die manier brengt het dreigende verkeersinfarct ook de 24-uurseconomie een stapje dichterbij. Het Antwerpse Havenbedrijf betaalt, samen met Vlaanderen en de privé-sector, dit en volgend jaar telkens 1,34 miljoen euro om de infrastructuur van de binnenvaart beter te benutten, ‘s nachts en in het weekend. De totale meerkost voor het werken buiten de uren berekende het Havenbedrijf op 2,7 miljoen euro.

Lieven Desmet

Er is een trits bedrijven die het Antwerpse fileleed weet om te buigen tot een opportuniteit.

De NV Liefkenshoektunnel mag zich aan twee financieel uitmuntende jaren verwachten.

Er kunnen veel vragen worden gesteld bij de gunningsprocedure voor de werken.

Het gebrek aan een duidelijke visie is symptomatisch voor de aanpak van het hele dossier.