Waarom Bush van (sommige) Saudiërs houdt

Craig Unger onderzocht de politieke én zakelijke relaties tussen de Amerikaanse president Bush en de Saudische machthebbers.

Craig Unger, De familie Bush en het huis Saud. Globe, 367 blz., 19,90 euro.

De tweede woensdag van september 2001 was voor de 21-jarige ernstig zieke Brian Cortez uit Seattle letterlijk van levensbelang. Eindelijk was er een donorhart beschikbaar, dat op weg was vanuit Alaska. Buiten het menselijk lichaam is een hart acht uur houdbaar voor het zijn waarde als transplantaat verliest. Veel tijd restte er niet. Bij het binnenkomen van het Amerikaanse luchtruim werd het vliegtuig door twee gevechtsjets tot landen gedwongen. Nog geen 24 uur daarvoor waren de VS (en de wereld) dooreengeschud door de terreur van Al Qaeda. Bijna 3000 doden vielen er te betreuren en de VS liet geen enkel vliegtuig de lucht in.

Of toch? Nog dezelfde dag organiseerde de 52-jarige prins Bandar, de Saudische ambassadeur in Washington, een uittocht van ruim 140 Saudiërs, enkele nauwe verwanten van terrorist Osama bin Laden incluis. Toen de flamboyante prins – getrimde geitensik, doublebreasted maatpakken, rokende Cohiba in de hand, alom gekend als de Arabische Gatsby – een dag later al naar de luchthaven trok met enkele landgenoten, lachten de verantwoordelijken hem weg. Hoe kon hij er nog maar aan denken nu mensen op een vliegtuig te zetten? Eén telefoontje volstond.

Met die vluchten opent de Amerikaanse journalist Craig Unger zijn even cassante als confronterende complotboek De familie Bush en het huis Saud. De tegenstelling tussen het aan de grond gedwongen vliegtuig met het donorhart en de ongestoorde vlucht van puissant rijke familieleden van de meest gezochte terrorist ter wereld laat niet onberoerd. Unger weet hoe hij zijn lezers meteen bij de les moet trekken.

Dubbelhuwelijk. Toch moet zo’n opening ook argwaan wekken. Het betekent evenzeer dat Unger de knepen van de demagogie aardig in de vingers heeft. Het donorhart van de doodzieke patiënt versus de verdachte of decadente Saudiërs zet ook de toon van het boek. Al gauw komt naar boven wie die Saudiërs een vrijgeleide gaf: de perfide president Bush. Meer dan 350 bladzijden lang blijft Unger losbeuken op Bush en co. Helaas is hij zo bezeten om Bush te beschuldigen, dat hij elk los feit of wild gerucht gretig aanhaalt om hem neer te halen. Daardoor zet hij ook de interessante delen van zijn boek op los zand.

Niet dat Unger uitpakt met nieuwe theorieën of feiten, maar hij slaagt er wonderwel in de vaak ondoorgrondelijk lijkende buitenlandse politiek van de VS helder uiteen te zetten. Spil daarin is de verhouding met Saudi-Arabië of met de koninklijke familie Saud. Op zijn zachtst uitgedrukt, is de theocratische moslimstaat geen toonbeeld van democratie. Door zijn geografische ligging, zijn immense olievoorraad en zijn investeringen in de wereldeconomie (zeker ook in de VS), heb je er beter vrienden dan vijanden. En het alternatief voor de huidige als corrupt, wreed en dictatoriaal afgeschilderde heersers lijkt vooral een chaos, waarvan moslimfundamentalisten die het Westen hartgrondig haten, zouden gebruikmaken.

De ironie is nu net dat de huidige Saudische heersers niet echt stevig op de troon zitten en zelf alle politieke tegenstellingen in zich verenigen. Ze houden vast aan een oerconservatief moslimbewind, zijn eng verbonden met een militante puriteinse moslimsekte (het wahhabisme), verrichten hand- en spandiensten aan fundamentalisten, maar kunnen het ook goed vinden met de VS. Met de VS kan je immers zakendoen en je krijgt er politieke en militaire bescherming van. Unger vindt dat de Saudiërs een vitale verbintenis hebben – een soort dubbelhuwelijk – met partners die elkaars doodsvijanden zijn.

Manipulatie. Unger vernauwt de banden tussen de VS en Saudi-Arabië tot de (lucratieve) relaties tussen de familie Bush (en getrouwen) en de koninklijke Saudische familie (en enkele andere clans, waaronder de rijke ondernemersfamilie Bin Laden). Zelfs de terreur van 11 september 2001 had wellicht voorkomen kunnen worden, mochten Bush en co niet verblind geweest zijn door hun Saudische relaties en hun gezamenlijke zakenbelangen, zo luidt de teneur. Die beschuldiging krijgen we ook in de populaire documentairefilm Fahrenheit 9/11 van Michael Moore. Geen toeval, Moore baseerde zich grotendeels op Ungers boek.

Boek en film krijgen opvallend veel lof. Ook vreemd, want ze doorstaan zelfs de lichtste kritische toets niet. Zo schuiven ze alle banden tussen de VS en Saudi-Arabië in de schoenen van Bush, ook als die door adviseurs van de Democratische presidenten Carter en Clinton gelegd werden. Zelfs de zakelijke relaties (vooral verenigd in de investeringsmaatschappij Carlyle Group) worden niet overtuigend beschreven. Unger en Moore lijken zich vooral te bedienen van de trucs die ze Bush en co zo fel verwijten: manipulatie. Of u nu een voor- of tegenstander van Bush bent, boeken en films als deze dienen de waarheid ook niet.

Jan Lodewyckx

Craig Unger vindt dat de Saudiërs een vitale verbintenis hebben – een soort dubbelhuwelijk – met partners die elkaars doodsvijanden zijn.