Vrijgezellen zijn eindelijk vrij

Tien oktober zou moeten worden uitgeroepen worden tot de feestdag van de alleenstaanden. Vanaf die dag kunnen ze eindelijk werken voor zichzelf. Ze hebben dan nog precies elf weken waarin ze voor eigen rekening rijden, verlost van het juk van de fiscale druk, vooraleer ze opnieuw, voor negen maanden en tien dagen aan het werk gaan om de overheidskas te spekken.

Als je alle directe en indirecte belastingen meerekent, rekenden Werner Niemegeers en Eric Pompen voor in hun boek Vlaktaks, Rechtvaardig en doeltreffend (Roularta Books 2008), dan is 10 oktober de tax freedom day voor de alleenstaanden. Hun cijfers zijn ongelooflijk, maar waar. Geen enkele Europese vrijgezel is fiscaal slechter af dan de Belgische. Hoe kun je in dergelijke context nog gemotiveerd worden om te werken?

We zouden ons natuurlijk kunnen troosten met de gedachte dat al dat overheidsgeld goed is besteed. Maar zelfs die magere troost is de vrijgezel niet gegund. De verspilzucht van de Belgische overheid is volgens de internationale Davos-rapporten de jongste jaren zienderogen gestegen. Het Vlaamse goede bestuur bleek niets meer dan een perverse communicatiestunt. Het rapport van het Rekenhof dat eind juli, in volle vakantieperiode, bekend raakte (kwestie van weinig deining te veroorzaken), concludeerde dat van de 67 consulentencontracten die kabinetten toekenden, er één conform de overheidsaanbestedingsregels verliep. Anders gezegd, de rest waren ‘vriendendiensten’. En de politieke benoemingen tieren weliger dan ooit het geval was. Op de veertien benoemingen die de Waalse regering net voor de vakantie (op 24 juli) besliste, op basis van externe examens, gingen er twaalf naar PS-coryfeeën. In Vlaanderen blijft de 4/3/3-regel (vier voor CD&V; drie voor de sp.a en drie voor de Open Vld) van kracht. Alle externe examens dienen enkel om de goegemeente zand in de ogen te strooien, maar kosten handenvol geld.

Het 820.000 mensen tellende ambtenarencorps zwelt maar aan. Zelfs de krapte op de arbeidsmarkt kan de aanwervingsdrift van de overheid niet onderdrukken, zeker niet voor een verkiezingsjaar. Met grote reclamecampagnes op radio en televisie probeert Wallonië zijn onderdanen te motiveren om een levenslange benoeming op zak te steken met vooruitzicht op een pensioen dat alle andere overtreft. “Heel wat mensen komen immers niet aan de bak in de privésector en het is de taak van de overheid om hen te rekruteren.” Nee, dit is geen uitspraak van een Waalse socialist van de jaren zestig, maar een stelling van de Vlaamse ACOD-baas in 2007 die hij poneert in het blad van de Vlaamse ambtenaren. Aanwerven dus.

Nu we ook deze schrale troost van de vrijgezel hebben afgenomen, wat kunnen wij hem of haar nog adviseren om de ondraaglijke lichtheid van het bestaan te overwinnen? Als hij of zij kiest voor zekerheid, is er de keuze tussen twee statuten: ambtenaar of werkloze. Beide statuten maken een levenslange benoeming mogelijk. Het succes van beide statuten valt dan ook niet te verwonderen en blijkt ook uit de cijfers. Meer dan anderhalf miljoen Belgen, of meer dan een derde van de actieve Belgen, heeft een van beide statuten.

Nog een alternatief: zwartwerk. De Organisatie voor Economische samenwerking en Ontwikkeling schatte dat 21 procent van onze economie zwarte economie is. Omgerekend gaat het om 60 miljard euro of een gemiddelde van 6000 euro per Belg per jaar. Enkel in Italië is het nog erger. Overigens kunnen de statuten van ambtenaar en werkloze moeiteloos gecombineerd worden met zwartwerk, want er is ruim voldoende tijd om wat bij te klussen, zoals dat heet. De afschaffing van de stempelplicht was in die zin een pragmatische beslissing.

Wie uit vrees voor represailles of op basis van ethische beschouwingen liever de belastingen niet ontduikt, kan ze op reglementaire wijze ontwijken. De managementvennootschap, salary splitting en soortgelijke technieken vervroegen ook de tax freedom day.

Hij of zij kan ook, tenzij het zonnige klimaat hen dat belemmert, verhuizen naar betere fiscale oorden (slechtere worden zeer schaars). Als hij later terugkeert, en zich in Vlaanderen nestelt, kan hij bovendien nog een premie voor reverse brain drain opstrijken.

En voor wie de vaderlandsliefde de emigratieoptie uitsluit, bestaat er een andere mogelijkheid: trouwen (met een niet-werkende vanzelfsprekend) en veel kinderen krijgen. Het huwelijksquotiënt en de ‘aftrek wegens kinderen’ maken dat de tax freedom day voor gehuwden iets vroeger in het jaar valt.

Hij kan ook wachten en hopen dat er ooit een regering komt die naam waardig, die de fiscale druk drastisch aanpakt, de staat ontvet en depolitiseert. Maar in afwachting, en wachtend op Godot, vooral niet vergeten te genieten van de vrijheid, want binnenkort is het Nieuwjaar. (T)

DE AUTEUR IS PROFESSOR ECONOMIE AAN EHSAL, HOGESCHOOL GENT

EN UNIVERSITEIT VAN NANCY.

Rudy Aernoudt