VERGEET HET PROBLEEM, OMARM DE OPLOSSING

Veel ondernemingen raken verstrikt in hun eigen analyse van een probleem, maar slagen er niet in dichter bij een oplossing te komen.

Hr-consultant Peter Musschoot heeft zijn bedrijf niet toevallig omgedoopt tot ‘Mind The Solution’. Let niet op het probleem, maar wel op de oplossing, is zijn boodschap. Veel ondernemingen kijken met een bijna paniekerige angst voortdurend naar de zaken die niet goed werken in hun organisatie. Ze proberen die problemen vooral zo goed mogelijk te begrijpen. En dan loopt het volgens Musschoot fout. “Bij een probleemanalyse wordt altijd een schuldige aangewezen, wat in ons reptielenbrein meteen een heel defensieve reactie uitlokt. Dat beknot onze mogelijkheden en onze creativiteit”, zegt Musschoot. “Daardoor raakt het probleem soms niet opgelost, waarna we het nog diepgaander analyseren en we weer in dezelfde val trappen.”

Het paradigma van het oplossingsgericht werken deed voor het eerst zijn intrede in de welzijnssector. Vanaf het begin van de jaren tachtig zetten de Amerikaanse psychotherapeuten Insoo Kim Berg en Steve de Shazer zich af tegen de klassieke psychoanalyse. Tot dan moest een therapeut vooral zo diep mogelijk graven in het verleden van zijn patiënt om te achterhalen hoe die uit zijn impasse kon geraken. De twee psychotherapeuten en hun collega’s van het Brief Family Therapy Center kozen voor het experiment. Ze analyseerden niet het probleem, maar gingen op zoek naar de elementen die ertoe hadden geleid dat een patiënt wel vooruitgang maakte, al was het maar een beetje. Ze gingen op zoek naar de oorzaken van succes. “Het grote voordeel is dat zo veel gerichter wordt gewerkt en dat veel minder tijd kruipt in grote probleemanalyses”, zegt Musschoot. Dat is een van de redenen waarom de therapievorm ook weleens wordt omschreven als brief therapy.

Kleine stapjes

Wat werkt op de zetel van een psycholoog laat zich gemakkelijk vertalen naar de werkvloer. “Je erkent dat er een probleem is, maar je analyseert het niet langer dan nodig. Je gebruikt het probleem wel om een doel te formuleren: welke situatie wil je als onderneming in de plaats van het probleem krijgen?”, zo omschrijft Musschoot een mogelijke eerste stap van het oplossingsgericht werken in een organisatie.

Neem het voorbeeld van een verkoopteam dat er niet in slaagt de doelstellingen te halen. Zodra iemand dat probleem grondig analyseert, bestaat het risico dat de verwijten snel heen en weer vliegen. Meestal duurt het niet lang vooraleer er schuldigen worden aangewezen. “Er ontstaat een dynamiek waarin de kans om een oplossing te vinden pijlsnel daalt. Je kan dus veel beter focussen op de situatie die je wil bereiken, bijvoorbeeld een stijging van de verkoopcijfers”, raadt Musschoot aan. “Ongetwijfeld zijn er momenten geweest waarop die doelstelling wel werd gehaald. Hoe werd dat toen aangepakt? Kan dat nu opnieuw? Je gaat dus op zoek naar positieve uitzonderingen waarmee je meteen aan de slag kan.”

Een oplossingsgerichte aanpak boekt vooruitgang door via experimenten kleine stapjes vooruit te doen. “Net daar loopt het vaak mis. Veel ondernemingen geven de voorkeur aan een diepgaande en langdurige probleemanalyse, waaraan ze een groot actieplan koppelen dat uit verschillende fases bestaat. Het risico van zo’n actieplan is dat je grote stappen neemt, waarvan al snel blijkt dat ze toch niet zo goed werken”, zegt Musschoot. “In de complexe wereld van vandaag verandert alles constant, waardoor een probleemanalyse eindeloos kan doorgaan. Je kan dus beter werken met kleine experimenten, die je ook heel snel kan bijsturen als dat nodig is. Zo kan je een probleem op het moment zelf oplossen, zonder dat je gebonden bent aan een groot allesomvattend plan dat veel tijd kost en toch niet werkt.”

Beperkingen

De oplossingsgerichte aanpak heeft ook zijn beperkingen. “Hij is vooral geschikt voor complexe menselijke problemen. Voor technische kwesties zijn de resultaten vaak beter als je een probleemanalytische aanpak hanteert, zoals lean managemen”, zegt Musschoot.

Bovendien loert bij oplossingsgericht werken het gevaar om de hoek dat problemen worden weggemoffeld en wegzinken in een sfeer van haast oneindig optimisme. “Het volstaat niet enkel op zoek te gaan naar de succesfactoren uit het verleden. Problemen moeten worden omgezet in concrete doelstellingen, waarvoor ook nieuwe manieren van werken moeten worden bedacht.”

Het is niet de bedoeling voor elk klein probleem meteen een oplossing te forceren en alle tools van het oplossingsgericht werken uit de kast te halen. “Soms willen mensen gewoon eens wat stoom aflaten. Als er niets fundamentelers aan de hand is, laat mensen dan gerust even zeuren. Het heeft dan geen zin meteen stil te staan bij elk probleem, daarmee creëer je toch alleen maar weerstand. Je hoeft niet problematisch te doen over elk probleem”, besluit Musschoot. ?

SVEN VONCK, FOTOGRAFIE KRIS VAN EXEL