TWINTIG JAAR FLOPS. Dromen van beton

Twintig jaar business, twintig jaar projekten, twintig jaar misbaksels. Initiatieven die door de overheid met veel poeha werden aangekondigd, flopten of stierven een stille dood. Een kleine bloemlezing.

Tussen begin de jaren zeventig en nu staken een aantal “witte olifanten” de kop op, die daarna in alle stilte werden afgevoerd. We zetten enkele spectaculaire “flops” op een rijtje.

IBRAMCO.

Op 31 maart 1973 verscheen in het Belgisch Staatsblad de oprichtingakte van de maatschappij Ibramco. De regering van premier Edmond Leburton, waarin onder meer Willy Claes zetelde, beloofde het landelijke Ternaaien (Lanaye), zowat het hemelse manna : de bouw van een strategisch belangrijke olieraffinaderij langs het Albertkanaal. Het projekt moest de meer dan hartelijke Iraans-Belgische betrekkingen bezegelen. De aangekondigde inzet was niet min : 10 miljard investeringsgeld (cijfers van toen), 250 tot 300 nieuwe jobs, een nieuw elan voor de Luiks-Limburgse grensstreek en, op energievlak, bevoorradingszekerheid in de onzekere jaren zeventig. Het hele Ibramco-dossier bleek echter even zwaar te wegen dan een doorprikte ballon. De door de plaatselijke intercommunale Société Provinciale d’Industrialization (SPI) aangekondigde onteigening van gronden, noch de benoemingstrein die de tandem Leburton-Claes inmiddels op de rails had gezet, konden de raffinaderij redden. Ibramco was een ongeboren kind.

HET BAALHOEKKANAAL.

Ook de aanleg van het Baalhoekkanaal, die de voor de Antwerpse haven beruchte Bocht van Bath moest afsnijden en dus de zee een stuk dichterbij brengen, is een loze belofte gebleven. In zijn boek Antwerpen moet groter worden schrijft Fernand Huts dat het Baalhoekkanaal de grote sprong voorwaarts had moeten betekenen voor de Antwerpse haven, die dan ook over een volwaardige linkeroever zou beschikken. De Antwerpse linkeroever, ontworpen in het begin van de jaren zeventig en vandaag goed voor een potentieel van 7500 hektare industriegrond, ligt er voor een deel ongebruikt bij. De achilleshiel van de linkeroever is de maritieme toegankelijkheid. Het Baalhoekkanaal vormde de sleutel, waar de overheid al die tijd mee zwaaide maar nooit in het slot draaide.

ERC EN EURO DISNEY.

Voor “Kolengandois” Thyl Gheyselinck was het bij zijn aantreden in 1985 van meet af aan duidelijk : de Limburgse steenkoolmijnen moesten liever vandaag dan morgen dicht, en Limburg moest alle heil verwachten van zijn eigen rekonversie. Het zogenaamde ERC-projekt, geraamd op 8 miljard frank, zou de parel aan de rekonversiekroon worden : een educatief, kultureel en rekreatief park zoals er in Europa geen te vinden was. Thyl Gheyselinck, om geen boutade verlegen, stelde ooit dat het ERC voor Limburg zou beteken wat de Arc de Triomphe was voor Parijs. De konkrete invulling bleek echter niet zo simpel, zeker niet toen ook privé-gelden in het geding kwamen. Tot op de dag van zijn vertrek, in 1991, bleef “de saneerder van de mijnen” in het ERC geloven. Later, toen Peter Kluft hem als manager kwam opvolgen, was er alleen nog sprake van een fel afgeslankte versie van ERC. Vandaag heet de nog steeds niet rijpe vrucht Fenix. Alle grote rekonversiestudies samen hebben inmiddels al tientallen miljoenen gekost.

Ook de eerste Vlaamse minister-president Gaston Geens had een zoethoudertje voor Limburg op zak, toen hij de provincie uitriep tot “potentiële vestigingsplaats” voor Euro Disney. Sneeuwwitje en Mickey in Limburg ? Dat zou pas wat zijn. De eventuele inplanting zou een grootscheeps sociaal réveil meebrengen in een verpauperde streek. Toen Geens, op een blauwe maandag, de kandidatuur van “zijn” Limburg op het hoogste niveau moest gaan verdedigen in de cenakels van het Disney-concern, gaf hij echter op de valreep belet en stuurde hij zijn toenmalige kabinetschef (Armand Dupont) op missie naar de VS. Aan Amerikaanse zijde was de dollar meteen gevallen : met deze lui zou het te zuur kersen eten zijn.

METRO-MANIE.

Het kleine België heeft drie metro’s of pre-metro’s die slechts partieel (Charleroi, Antwerpen) of helemaal niet (Gent) werken. Charleroi ontvouwde zijn plannen reeds in het begin van de jaren zestig en de specialisten hebben berekend dat de metro van de “Carolo’s” al twintig miljard frank heeft gekost. Vandaag is een klein deel van het parkoers in gebruik. Ook de Antwerpse ondergrondse is een vrij onafgewerkte draak, die al pakken geld opslorpte. In Gent is men, spijts vele ronkende verklaringen, zelfs daar nog niet aan toe.

DE SMEERPIJP.

Vijf miljard frank. Dat is zowat het bedrag dat de overheid gepompt heeft in de aanleg van een vandaag grotendeels ongebruikte afvalwaterkollektor, die Limburg met het Antwerpse havengebied verbindt. De zogenaamde “smeerpijp” (gelegen naast het Albertkanaal) is vandaag, hoe goed bedoeld ook, een monster van Loch Ness waar de politici geen enkele beslissing rond nemen. Leo Delcroix, gewezen Defensieminister en Limburgs CVP-boegbeeld, wordt in deze affaire met de vinger gewezen, omdat hij (de Vlaamse overheid) aan de bouwers van de smeerpijp nog eens 200 miljoen schadevergoeding bovenop uitbetaalde.

K.C.

FENIX OF ERC ? Maakt belofte ook schuld ?