Turkmenistan, de slechtste plek op aarde

Niet eens Irak, Afghanistan of Liberia wordt in 2004 het barste oord op aarde, maar Turkmenistan. Vergezel ons even in een afdaling naar de hel.

Wat zal het meest barste land zijn om het komende jaar te wonen? Al twee keer eerder legden we die vraag voor aan de analisten van de Economist Intelligence Unit. Ze voorspelden heel juist dat je in 2001 het best Afghanistan kon mijden en in 2003 Liberia. Nu gaat de prijs van de ergste plek op aarde naar Turkmenistan. Het doorstond de ineenstorting van de Sovjet-Unie zonder al te veel geharrewar en hield zich sinds 1995 aan een doctrine van permanente neutraliteit. Niettemin lijdt Turkmenistan aan een bijzondere sluipende ziekte: zijn 63 jaar oude president S aparmurad Niyazov, alias Turkmenbashy de Grote, vader van alle Turkmenen.

In buitenlandse berichten wordt Niyazov als een hilarische grap afgeschilderd. Steden, baaien en huishoudelijke voorwerpen geeft hij zijn naam. Sinds eind jaren negentig pronkt hij met een onnatuurlijk zwarte haardos. Onschuldige trekjes, maar helaas schuilen er ook sinistere kanten aan de persoonlijkheidsverering. Zelfs tijdens het sovjettijdperk zorgde Turkmenbashy de Grote – toen nog gewoon kameraad Niyazov, die in 1985 eerste secretaris van de Turkmeense Communistische Partij werd – ervoor dat de beker van glasnost en perestroika aan de Turkmeense republiek voorbijging. Sinds de onafhankelijkheid in 1991 heeft Turkmenbashy geleidelijk aan een terugkeer naar het stalinistische bewind gerealiseerd.

De prijs van een Turkmeense bruid

De enige verkiezingen die ooit in het onafhankelijke Turkmenistan werden gehouden – de presidentsverkiezingen in 1992 en een referendum inzake de verlenging van Turkmenbashy’s ambtstermijn in 1994 – behaalden sovjetachtige resultaten met een achterban van ruim 99 %. De burgers hebben nauwelijks nog rechten. In april 2003 werden de restricties inzake politiek samenscholen uitgebreid naar de onschuldigste manifestaties: mensen in de hoofdstad Ashgabat moeten niet alleen openbare bijeenkomsten, maar ook privé-plechtigheden zoals bruiloften en begrafenissen bij de autoriteiten aangeven. Turkmenbashy oefent controle uit via de geheime politie, de KNB. Die deinst er niet voor terug gevangenen te martelen, hen psychotropische drugs toe te dienen en schijnprocessen op te zetten waarin de ontmaskerde staatsvijanden bekentenissen afleggen en de grote leider om vergiffenis smeken.

Alle buitenlandse invloeden worden infaam geacht. Opera en toneel zijn verboden. Om het even welke buitenlander die een Turkmeen wil huwen, moet 50.000 dollar betalen – al zullen slechts heel weinig mensen daar last van hebben, aangezien toegang krijgen tot Turkmenistan schier onmogelijk is. Het land verlaten is eveneens uitzonderlijk moeilijk en ronduit verboden voor vrouwen onder de 35, tenzij ze ten minste twee kinderen hebben. Vrouwen met geen of slechts één kind zijn er niet in geslaagd aan hun plicht om het Turkmeense ras voort te zetten te voldoen.

VS knijpt ogen dicht

Sedert 11 september 2001 heeft Turkmenbashy zich aan de zijde van de winnaars geschaard en steunt hij de oorlog tegen het terrorisme, waarbij hij zijn jarenlange bindingen met de Taliban gemakshalve vergeet. Zo kan Turkmenba- shy – terwijl andere vuige regimes nauwlettend door de Amerikanen in de gaten worden gehouden – ongehinderd doorgaan met zijn zelfverheerlijking en tirannie. Zijn land heeft het geluk over enorme aardgasreserves te beschikken, die de economie snel doen groeien en genoeg in het laatje brengen om zijn regime zonder internationale steun in stand te houden.

Het volk ziet echter maar bitter weinig van de inkomsten uit de export. Het grootste deel daarvan komt terecht in het reservefonds voor de monetaire handel met het buitenland, dat onder Turkmenbashy’s persoonlijke controle staat. Turkmenbashy woont in paleizen en houdt toezicht op opzichtige bouwprojecten – inclusief ettelijke reusachtige gouden standbeelden van hemzelf – maar het leeuwendeel van de bevolking leeft van een bestaansminimum.

In 2004 zullen de slechtste eigenschappen van het regime zo mogelijk nog verergeren: oprukkende zuiveringsacties, verhevigde geloofsvervolgingen (die onder het mom van terrorismebestrijding worden uitgebreid naar moslims) en de definitieve afsluiting van Turkmeense burgers van de buitenwereld, aangezien etnische Russen gedwongen worden het land te verlaten of hun banden met Rusland te verbreken.

T.E.