Te koop: collectie vergeelde papiertjes

Dit weekend is het weer verzamelen geblazen voor de Belgische scriptofielen, het koosnaampje voor verzamelaars van historische aandelen en obligaties. In het Antwerpse Crowne Plaza Hotel organiseert het Centrum voor Scriptophilie zijn 32ste internationale veiling. U kunt er onder meer bieden op aandelen van de Blankenbergse Pier uit 1893, de Argentijnse zilvermijnen uit 1823 of een maritieme verzekeringsmaatschappij uit Brugge anno 1787.

Verzamelen staat blijkbaar in de menselijke genenkaart geprogrammeerd. Zo vindt u in elk modaal gezin wel enkele vitrinekasten of plakboeken volgestouwd met postzegels, bierviltjes, wijnetiketten en god weet wat. Dat sommigen zelfs historische aandelen en obligaties verzamelen, hoeft dan ook niet te verbazen. Toch bleef deze vorm van financiële archeologie lange tijd behoorlijk marginaal. Het duurde tot diep in de jaren zestig voordat Engelse en Amerikaanse beursmakelaars archieven en antiquariaten uitvlooiden op zoek naar effecten die al lang niet meer op de beurs stonden genoteerd. Duizenden amateurs – hunkerend naar een respectabele hobby – besloten hun voorbeeld te volgen.

Om deze nieuwe verzamelwoede een naam te geven, schreef de Financial Times in 1976 een heuse wedstrijd uit. Uit de verschillende ingezonden suggesties haalde het woord scriptophily uiteindelijk het pleit. Onder dit neologisme won de hobby sindsdien flink aan populariteit. Scriptofielen kwamen steeds vaker bijeen op internationale veilingen en ruilbeurzen. Zelfs op het internet schoten de gespecialiseerde sites als paddestoelen uit de grond. Wie op een zoekmachine het woord scriptophily intikt, stoot tegenwoordig algauw op een veertigtal sites, netjes verspreid over de hele wereld.

Belgisch Centrum

Ook België ontsnapt niet aan de verzameldrift van de effecten-fetisjisten. Zo komt de Belgische Vereniging voor Scriptophilie maandelijks in Waver bijeen. Ook antiquariaten en boekhandels in Antwerpen, Brussel en Mechelen bieden sinds enkele jaren een collectie oude aandelen aan. Dat kan gaan van ter ziele gegane spoorwegmaatschappijen, steenkoolmijnen, zoo’s tot casino’s.

Zo’n duizend personen staan in ons land bekend als rabiate scriptofielen. En dat aantal lijkt, afgaande op de druk bezochte beurzen en veilingen, nog te groeien. De draaischijf hier is het Centrum voor Scriptophilie in Deinze. Deze bvba werd in 1984 opgericht door pionier Eric Boone, die van zijn hobby zijn beroep wist te maken. Na zijn overlijden in 1998 werd het Centrum overgenomen door zoon Mario (27), een econoom met een zwak voor geschiedenis.

Het Centrum is het enige bedrijf in België dat zich volledig wijdt aan het verzamelen en verkopen van historische aandelen. Het is actief op drie terreinen: organiseren van veilingen en tentoonstellingen, kopen en verkopen van oude effecten en obligaties, en taxeren. “Wekelijks krijgen we wel drie of vier aanvragen van personen die hun collectie willen gewaardeerd zien,” vertelt Mario Boone. “Meestal gaat het om erfstukken van overleden familieleden of om oudere verzamelaars die er de brui aan geven. De meeste papiertjes zijn echter nauwelijks wat waard. Het ontdekken van schatten gaat niet meer zo vlot als vroeger. Blijkbaar raken de bronnen stilaan opgedroogd.”

Niettemin blijft Mario Boone gretig naar internationale beurzen en tentoonstellingen trekken op zoek naar unieke exemplaren. Met succes overigens. Zo weet het Centrum ook dit keer een fraaie collectie aan te bieden op haar veiling in het Antwerpse Crowne Plaza Hotel. Meer dan 1827 loten uit 120 verschillende landen worden er dit weekend aangeboden, goed voor een uitroepwaarde van 200.000 euro.

Unieke kunststukjes

Een toegangsticket tot de Antwerpse Zoo uit 1847, een stadslening van de Staeten van Vlaanderen uit 1780… de vergeelde papiertjes mogen hun economische waarde dan al hebben verloren, toch blijven het vaak unieke en geliefde kunststukjes waarachter bovendien een brok economische geschiedenis schuilt. Een scriptofiel gaat op dergelijke veilingen dan ook vooral op zoek naar pionierstukken uit de diverse industrietakken.

Zo duiken de vroegste aandelen van spoorwegmaatschappijen al op voor 1840. Auto- en luchtvaartindustrie – andere veelgezochte sujetten – ontwikkelden zich op het einde van de vorige eeuw. Bovendien stuit men bij deze historische inquisitie geregeld op aandelen van Belgische makelij. Niet verwonderlijk: ons land behoorde immers tot de pioniers van de industriële revolutie en stond vlak voor de Grote Oorlog nog gecatalogeerd als de vierde economische macht ter wereld.

Toch daalt de fanatieke scriptofiel geregeld dieper af door de rafelige nerven van de geschiedenis. De oudste aandelen reiken terug tot aan het reveil van de zeventiende eeuw, toen de Verenigde Oostindische Compagnie vanuit Nederland de wereldzeeën afschuimde. Van die historische VOC-aandelen zijn er overigens maar twee exemplaren bekend. Eén daarvan kan door iedereen worden bewonderd in het museum van de Amsterdamse beurs.

Andere fel gevraagde, schaarse en bijgevolg peperdure stukken zijn deze die eigenhandig zijn ondertekend door roemruchte figuren zoals Vanderbilt, Rothschild of Goethe. Zo ging een aandeel van het legendarische Standard Oil – getekend door oliemogul John D. Rockefeller – enkele jaren geleden nog onder de hamer voor bijna 25.000 euro.

Antwerpse pronkstukken

Op de veiling van het Centrum voor Scriptophilie vindt u dit jaar een bont gamma van zowel binnen- als buitenlandse effecten. En dat uit de meest diverse periodes en economische sectoren: transport, banken, circussen, scholen, gilden, kerkhoven… ja zelfs louche aandelen die achteraf pure oplichterij bleken. Bovendien zitten er ook nu weer enkele pronkstukjes bij, zoals deze met authentieke handtekeningen van founding fathers als John Cockerill en Henri Dumont. Daarnaast vindt u ook een uitgebreid assortiment artistieke waardepapieren. Een mooi voorbeeld daarvan is de gracieuze print van drukkerij Home Décor. Dat aandeel werd in 1897 ontworpen door een van haar werknemers: de beroemde Jugendstil-kunstenaar Alphonse Mucha. Uitroepprijs van dit exemplaar: 3000 euro.

De duurste effecten op de veiling zijn echter die uit de achttiende eeuw. Daarbij gaat het meestal om illustere maatschappijen die indertijd driehoekshandel dreven met de kolonies. Zo konden zelfs de Zuidelijke Nederlanden al vrij vroeg bogen op eigen Oost-Indiëvaarders: de Verenigde Oostendse Compagnie. Het bedrijf dat onder Oostenrijks bewind in 1723 werd opgericht, had evenwel meteen af te rekenen met een vileine boycot van de Britten en de Nederlanders. Enkele jaren later ging het dan ook op de fles. Er zijn slechts een vijftal optiecertificaten van bekend, waarvan er dus eentje dit weekend wordt geveild.

“Het absolute toplot is echter een verzameling aandelen uit de pioniersperiode van de filmindustrie,” vertelt Mario met zichtbaar enthousiasme. “Die hebben we op de kop getikt bij een Duitse verzamelaar. Er zitten aandelen bij van alle grote filmstudio’s zoals Warner, Disney, Hal Roach, Pathé… noem maar op. Eentje ervan is zelfs persoonlijk ondertekend door Alphonse Lumière.” De waarde van het totale pakket – dat bestaat uit 750 aandelen – wordt geschat op 16.500 euro.

Alternatieve belegging

Zelf verzamelt Mario Boone vooral aandelen van voetbalclubs en spoorwegmaatschappijen. “Vooral uit jeugdsentiment,” haast hij zich erbij te vertellen. “Ik heb oude aandelen uit de jaren twintig van Liverpool, Barcelona en zelfs FC Antwerp. Aanvankelijk waren de meeste klanten personen uit het bankwezen of kaderleden die geïnteresseerd waren in de geschiedenis van hun industrietak. Maar dat profiel heeft het afgelopen decennium heel wat veranderingen ondergaan. Tegenwoordig verzamelt zowat iedereen. Ook de bakker om de hoek komt hier rondneuzen.”

Aangezien steeds meer personen aandelen verzamelen, zou je kunnen vermoeden dat de vraagprijs voor zeldzame effecten stijgt. Dat is evenwel niet het geval. De absolute recordprijs van ongeveer 50.000 euro – een aandeel met de authentieke signatuur van Thomas Alva Edison – dateert alweer van enkele jaren geleden. Daar is trouwens een logische verklaring voor. Aangezien de meeste dividenden indertijd slechts in gelimiteerde oplage werden gedrukt, wisten er maar weinig de tand des tijds te doorstaan. Vooral in de jaren zestig en zeventig – toen de scriptofiel zich fanatieker begon te outen – werden de gekste bedragen geboden voor die unieke papieren goudklompjes. Sindsdien oogt het aanbod kwalitatief wat minder, waardoor ook de prijzen enigszins stagneren.

Toch maakt Mario Boone zich daar niet al te veel zorgen over. De recente evolutie binnen de dotcomsector speelt de doorgewinterde scriptofiel immers in de kaart. Geïnteresseerde speculanten spitsen volgens Boone dan ook beter de oren. Ook voor hen opent de diffuse wereld van de scriptofilie – waar een snel faillissement van een bedrijf de waarde van de aandelen ironisch genoeg de hoogte injaagt – perspectieven. “Voor de meesten telt alleen het historische belang, maar sommigen zien het inderdaad als een alternatieve belegging,” bevestigt hij. “Alleen is het een investering op lange termijn. Scriptofielen die begonnen zijn in de jaren tachtig hebben de waarde van hun collectie intussen op zijn minst zien verdubbelen.”

Het moge duidelijk zijn: zelfs post mortem blijven aandelen onderhevig aan grillige fluctuaties. Zeg niet dat we u niet hebben gewaarschuwd, Jo en Pol.

Dave Mestdach

Za 23 maart: veiling in het Crowne Plaza Hotel te Antwerpen.

Zo 24 maart: tentoonstelling en ruilbeurs in het Crowne Plaza Hotel

Website: www.booneshares.com

De oudste aandelen reiken terug tot de zeventiende eeuw, toen de Verenigde Oostindische Compagnie de wereldzeeën afschuimde.

Peperdure stukken zijn deze die eigenhandig zijn ondertekend door roemruchte figuren zoals Rothschild, Goethe of John D. Rockefeller.