Slimme meters zijn niet rendabel in ons land

Europa wil overal slimme meters, apparaten die de klanten inzicht geven in hun verbruik. Maar in ons land is het sop voorlopig de kool niet waard.

Tegen 2020 moet 80 procent van de afnemers van elektriciteit en gas een slimme meter hebben, stelt het derde Europese Energiepakket. Het gaat om digitale verbruiksmeters die communiceren van en naar de gebruiker. Het doel is onder meer energie te besparen. Maar in tegenstelling tot in andere Europese landen zijn die apparaten in ons land nog lang niet rendabel.

“Als bedrijven duurzamer willen werken of minder energie verbruiken, kunnen ze het beste andere middelen gebruiken dan slimme meters”, vindt Jérôme Bryssinck, het hoofd van het departement analytics van SAS Institute, dat in bedrijfsanalyse is gespecialiseerd. Bovendien zijn ondernemingen al verwoede gebruikers van meetapparatuur. “Een bedrijf als de staalverwerker Aperam in Genk meet nu al meer dan zestig stoffen, om te bepalen voor welke machine ingrepen nodig zijn, bijvoorbeeld om de uitstoot te beperken.”

370 miljoen meters

De grote markt voor slimme meters is echter die van particulieren. De distributienetbeheerders Eandis en Infrax schatten dat er maximaal 5 miljoen worden geïnstalleerd in heel Vlaanderen, als alle proefprojecten een positieve evaluatie krijgen en de Vlaamse regering akkoord gaat. Maar ondanks dat imposante aantal is er in ons land momenteel geen rendabele business te halen uit de slimme meters, in tegenstelling tot in andere landen.

In Europa zijn Zweden, Denemarken, Malta en Italië de voorlopers. “Italië kon voldoende inkomsten halen uit het beteugelen van fraude om de plaatsing van de apparaten te bekostigen. In het Verenigd Koninkrijk staat het verminderen van het energieverbruik nog in de kinderschoenen”, stelt Bryssinck. Ook andere Europese landen zien brood in de meters: Spanje wil tegen 2015 klaar zijn met zijn huiswerk, Frankrijk mikt op 7 miljoen meters in 2014 en 28 miljoen extra vier jaar later.

De gekte blijft niet beperkt tot het oude continent: Turkije ondernam de eerste stappen al in 2008, in Nieuw-Zeeland zijn vier op de vijf energiemaatschappijen ermee bezig en in de Verenigde Staten heeft een kwart van de huizen al de digitale meetapparatuur. Wereldwijd zouden er tegen 2015 ongeveer 370 miljoen slimme meters in gebruik zijn.

Want de apparaten hebben veel voordelen. Klanten kunnen hun energieverbruik beter controleren en kosten besparen. Netbeheerders hoeven geen meteropnemers meer op pad te sturen, kunnen verhuizingen van klanten vlotter verwerken en het net beter beheren, waardoor ze andere investeringen kunnen vermijden. Energieleveranciers kunnen fraude gemakkelijker opsporen en de vraag en het aanbod beter op elkaar afstemmen als ze meer informatie over hun klanten hebben.

Kosten-baten

Toch heeft België aan Europa laten weten dat de uitrol in ons land voorlopig niet doorgaat, meldt Gorik Van Holen, de woordvoerder van Vlaams minister voor Energie Freya Van den Bossche (sp.a). In Brussel en Wallonië viel de kosten-batenanalyse negatief uit, in Vlaanderen licht positief. “Maar veel hangt af van de gebruikte parameters. De analyse gaat ervan uit dat de installatie van de meter dertig minuten duurt en dat die toestellen vijftien jaar meegaan. Maar als dat veertig minuten is of ze maar tien jaar meegaan, zit je ook in Vlaanderen in de rode cijfers.”

Bovendien is de verdeling van de kosten en de baten ongelijk. Voor wie weinig verbruikt, zijn de kosten het hoogst, terwijl de grotere verbruikers — doorgaans de meer bemiddelde — er het meest baat bij hebben. “De kosten van een volledige uitrol, ruim 2 miljard euro, zijn zeker. Maar de baten zijn dat helaas veel minder”, vat Van Holen samen.

De resultaten van een eerste proefproject van de distributienetbeheerders Eandis en Infrax in Leest en Hombeek bij Mechelen lijken dat te bevestigen. Voor gas was er geen noemenswaardige energiebesparing met de slimme meter, terwijl die voor elektriciteit beperkt bleef tot 4,5 procent. “Je kunt wel je wasmachine later laten draaien, maar tv, computer en verlichting zet je niet zomaar uit”, verklaart Bryssinck. “Voor particulieren zie ik eigenlijk meer heil in slimme apparaten, die zelf hun energieverbruik beperken.”

Simon Van Wijmeersch, de woordvoerder van Eandis, verwacht meer duidelijkheid van een nieuwe test met 50.000 meters in tien gemeenten. “Daarin zit een voldoende representatief staal van appartementsgebouwen, studentenkamers en tweede woningen.”

Klantengroepen

Die opsplitsing is belangrijk, want wellicht zijn slimme meters wel rendabel voor bepaalde groepen klanten. In de eerste plaats wordt dan gedacht aan appartementsgebouwen, aan mensen met decentrale productie als zonnepanelen of windmolens, en — opvallend — ook aan mensen met een budgetmeter, die juist het verbruik limiteert. Precies omdat een budgetmeter ook geld kost en moet worden geïnstalleerd, blijven de meerkosten voor hen relatief beperkt.

In die segmentering ziet Bryssinck mogelijk ook een oplossing voor het financieringsprobleem. “Het energieverbruik van mensen die thuis werken, verschilt van dat van wie vroeg opstaat of, zoals gamers, laat gaat slapen. Als leveranciers zoals Electrabel, Lampiris, EDF Luminus en Essent betere informatie krijgen over het energiegebruik van hun klanten, zullen ze hun aanbiedingen daarop afstemmen. Die informatie is dus best wel iets waard. Al is de vraag of de energiebedrijven er ook voor willen betalen.”

Het grote vraagteken is dan of de klanten er in de eerste plaats mee akkoord gaan die informatie vrij te geven, en vervolgens of ze snel zullen inspelen op die nieuwe mogelijkheden. Uiteindelijk is de geliberaliseerde energiemarkt al tien jaar een feit, maar het heeft tot het voorjaar van 2012 geduurd eer de consument ook echt vlot van leverancier durfde te veranderen.

Nieuwe beslissing in 2014?

Toch is Van Holen niet somber gestemd. Een nieuwe beslissing valt op zijn vroegst in de zomer van 2014, na de resultaten van het proefproject met de 50.000 meters en een geactualiseerde kosten-batenanalyse. Tenzij Europa ons land al vroeger vragen stelt over het ingediende dossier? “Dat kan, maar dan zullen wij onze argumenten nog verfijnen”, weet Van Holen. “Wij staan voorlopig op de rem, maar dat wil niet zeggen dat het er nooit van zal komen. Europa heeft nog niet beslist aan welke functionaliteiten een slimme meter moet voldoen. Als dat een zeer basictoestel wordt, daalt de prijs. Net als wanneer de apparaten in heel Europa worden verkocht. Dat kan de kosten drukken en de uitrol wél rendabel maken.”

LUC HUYSMANS

“De kosten van een volledige uitrol, ruim 2 miljard euro, zijn zeker. Maar de baten zijn dat helaas veel minder” Gorik Van Holen