Met engelengezichten en confectiepakjes, zonder dikke bulten van pistolen onder de jas, plukken ze geboefte kaal. Financieel rechercheren en forensische accountancy zijn nieuwe onderzoekstechnieken. Agusta, Dassault, Bank Max Fischer, Fouad Abbas, Super Club, Van der Valk, KB Lux enzovoort verhogen de noodzaak aan geperfectioneerde financiële- recherchekennis.
Vertoon u niet met een geruchtmakend lief op de expostand van Duitse sleeën om daar een goudkleurige Mercedes aan te kopen, en ga ook niet met een Georgische zakenrelatie naar een watersportbeurs om u een jacht met vier kajuiten aan te schaffen. De nieuwe onderzoekers weten perfect dat de statistische kans hoog is dat ze hier te maken hebben met de aangename kanten van de criminaliteit. Zij volgen uw aankooppatroon en u zal desgevallend het schudze- en plukze-beleid aan den lijve ondervinden. De vaklui zweren vandaag bij het buitgerichte rechercheren, niemand mag beter worden van zijn criminele gedrag.
In de Benelux, met centrum Haarlem, groeien nieuwe inzichten en technieken over de opsporing van fraude, bankbreuken, fiscale constructies. Onderzoekers van de (Nederlandse) Fiscale Inlichtingen en Opsporingsdienst ( Fiod) met vakbroeders en politiemensen verenigd in het zogenaamde Kolibri Team kriskrasten jaren onder meer over de grenzen van Nederland en België en stoten zo op Fouad Abbas de Pakistaanse multimiljardair genoemd in de zaak- Bank Max Fischer en de zaak- de Hakkelaar en de Nederlandse familie Van der Valk in Brasschaat (van de hotelgroep met de toekan). Met de reconstructie van de geldstromen van de bende van de Hakkelaar konden de financiële rechercheurs de hasjboten en hun bemanningen achterhalen. De financiële recherche staat nog maar aan haar begin : al jaren heerst de overtuiging dat er veel stinkend geld wordt witgewassen in de kunsthandel en het vastgoed.
Land van melk en honing
De gerechtelijke moeilijkheden van National Diamond Company en United Industrial Diamonds met de banden naar Bank Max Fischer vallen in de Pelikaanstraat als een mokerslag. Leidende diamantairs spreken over een heksenjacht tegen het Steentje en speculeren over de mogelijke verhuis van vakbroeders naar Ramat-Gan, het diamantcentrum in Tel Aviv. Steinmetz & Co verlegde het hoofdkantoor van Antwerpen naar Tel-Aviv, aan de Schelde blijft het bijhuis. Steinmetz is niet alleen. De diamantairs Schnur en Schönfeld trokken ook naar het land van melk en honing.
Israëlische diamantkringen
zijn weinig opgetogen met het imago als zou Israël de deuren opengooien voor sjoemelaars. Dit beeld werd versterkt door recente verklaringen van Israëlische ondernemers in de Belgische pers (zie Trends, 22 mei ’97), onder meer van Benjamin Oshman (Union Bank of Israel) die stelde dat “wij niet kunnen ruiken of het geld een criminele oorsprong heeft”. Tzafrir Anbar, de Israëlische topambtenaar voor de sector : “Uiteraard weet elke diamantair in de wereld dat het verleden week weer prijs was in Antwerpen. Op termijn kan dat een negatief effect hebben op de investeringen in België, zeker als men de indruk krijgt dat de sector geviseerd wordt.”
Anbar verzet zich tegen het imago als zou Israël de hemel zijn voor fraudeurs. “Akkoord,” zegt hij. “Wat de fiscale achtergrond van de investeringen betreft, zijn we relatief relax. Maar ik stel vast dat bij een aantal onderzoeken in Antwerpen sprake is van het witwassen van crimineel geld, fraude, oplichting en vervalste boekhoudingen. Geïnteresseerde criminelen moeten zich geen illusies maken. Voor deze inbreuken kan men ook in Israël achter de tralies vliegen. En ik kan je verzekeren dat onze gevangenissen een stuk minder comfortabel zijn dan de Belgische.”
Het is overigens niet onbelangrijk dat in Israël het gevoelen heerst dat zoals Shlomo Mosseri (diamantverantwoordelijke van de Union Bank) stelt “het antisemitisme in Antwerpen voet aan de grond krijgt”. Sommigen, bijvoorbeeld pr-man Hans Knoop die recentelijk een persreis voor Belgische journalisten naar Ramat-Gan organiseerde, wakkeren de onrust aan ter verdediging van de Israëlische diamantsector. Knoop en Mosseri verwezen bijvoorbeeld naar een cartoon in De Morgen die de fraude in de Antwerpse diamant hekelde. De progressieve De Morgen, een antisemitisch dagblad ? Mosseri : “Racisme is geen kwestie van links of rechts. Die termen hebben een economische betekenis. Antisemitisme vind je bij alle strekkingen.”
Pak ze de buit af !
Ze hebben open en hartelijke kantoorgezichten, dragen een confectiepak en werken in een doos met gele raamkozijnen. Zoals honderdduizenden bedienden en ambtenaren in België en Nederland. Deze heren in Haarlem-Zuid zijn verbeten boevenpakkers. De nieuwe generatie financiële rechercheurs heeft nagedacht over het vak en schrijft bestsellers als Financieel Rechercheren en De Forensisch Accountant, in Nederland loopt de verkoop van deze jonge boeken lekker en studiekeuzes financiële recherche bloeien op aan de Nederlandse universiteiten. Marcel Pheijffer, co-auteur : “De discipline is niet nieuw, maar het toepassingsgebied ervan wordt breder en internationaler. De Fiod pakt naast fraude- endouanezaken voortaan ook de georganiseerde misdaad aan. De kosten van internationale fraude vormen een ernstige bedreiging voor de Europese economie. Op jaarbasis is de EU meer dan 130 miljard gulden kwijt aan internationale fraude, becijferde Deloitte & Touche.”
Een thema dat de vier drie Fiod-medewerkers en een hoogleraar na aan het hart ligt, is de organisatiecriminaliteit, de misdaden gepleegd door de bovenwereld. Prof. Hans Kuijl : “De organisatiecriminaliteit wordt traditioneel veel lichter bestraft. De neiging was om buitenmatig aandacht te besteden aan het wangedrag van de onderwereld met verdovende middelen, porno en prostitutie. Er is echter veel meer om handen dan drugs, ik denk aan milieumisdrijven, de financiële afwikkeling van geldstromen uit Rusland, witteboordencriminaliteit. De tendens is ook in de nasleep van Barings en BCCI om de financieel-economische criminaliteit harder vast te pakken. Zij is even maatschappijbedreigend als de klassieke misdadigheid. Je moet trouwens nu al voorbereidingen treffen voor de digitale criminelen, denk aan de mogelijkheden die fiscaal ontstaan door Internet en het wereldwijd kopen van diensten en producten zonder lokaliseerbare belastingbasis.”
Financieel rechercheren
is vooruitzien, zegt Arthur van Dyck : “We doen steeds meer aan risicoanalyse, observeren potentiële contactpunten tussen onderwereld en bovenwereld. Je moet de omgeving kennen waarin boeven werken. Wij noemen dat de riviertheorie : de crimineel duikt onder, maar heeft slechts een beperkte longinhoud, je moet de overzijde van de rivier voordien al in kaart gebracht hebben om de pakkans te vergroten. Naast dader en feiten, betrekken we vandaag ook de buit erbij. Het financiële rechercheren leidt tot een ontnemingsbeleid.”
Wordt financiële expertise en onderzoekswerk ingekocht bij de KPMG’s, Arthur Andersens en de Ernst & Youngs van deze wereld ? Gerard Bakker : “Wij willen gebruik maken van hun deskundigheid en huren dus materie-expertise in. Wij claimen echter zonder uitzondering het echte onderzoekswerk. Dat hoort zo, omdat er ook elementen bijkomen van privacy die gerespecteerd moeten worden. Bovendien kan belangenvermening optreden : wat te doen als accountantskantoor X financieel rechercheert en tegelijk verdachte Y klant is ? Bovendien, de deskundigen van de internationale kantoren zijn duur. Hun honoraria kunnen we beter besteden aan de professionalisering van de eigen organisatie en het verhogen van onze deskundigheid.”
België, een zeer grote achterstand
Op het kabinet van minister van Justitie Stefaan De Clerck (CVP) heeft niemand enig idee hoeveel ambtenaren en politiemensen bezig zijn met financiële of fiscale zaken. De bevoegdheden zijn te versnipperd om daar enige aanduiding over te kunnen geven, zegt de woordvoerder. De personeelsdienst van het Commissariaat-Generaal van de Gerechtelijke Politie heeft evenmin een overzicht van zijn financieel rechercheurs : “Alles hangt af van het arrondissement, de onderzoeksrechter en de procureur des Konings. En neen, op dat vlak is er geen coördinatie.”
De Rijkswacht meldt dat er bij het Centraal Bureau voor Opsporingen een cel van een tiental personen werkt op de coördinatie van buitgericht opsporen. Majoor Frans : “In vergelijking met Nederland staan we, zoals dikwijls met recherchetechnieken, niet ver. De gerechtelijke politie is bevoegd voor de louter financieel-economische misdrijven, zoals witwassen en fiscaliteit. Maar wat de financiële uitlopers van criminele activiteiten betreft het witwassen van crimineel geld moet ik tot mijn spijt vaststellen dat er geen gericht beleid is.”
Al Capone werd gekraakt door een clevere boekhouder. In de jaren twintig vestigde de Italo-Amerikaanse maffiabaas een fortuin op de illegale handel in sterke drank. De accountant kon bewijzen dat Al Capone fiscale misdrijven had begaan.
FRANS CROLS HANS BROCKMANS
FINANCIELE RECHERCHEURS VAN EEN NIEUWE SOORT Auteurs en onderzoekers, v.r.n.l. prof. Hans Kuijl, Gerard Bakker, Arthur van Dijk, Marcel Pheijffer.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier