Schoon schip

Uitgeverij Lannoo budgetteert een omzet van 1 miljard frank en viert haar negentigste verjaardag in 1999 met 350 uitgaven en een jonger logo. Godfried Lannoo verlaat het directiecomité en leidt nog twee jaar de raad van bestuur. Met welke top stapt de uitgeverij 2000 in?

Tussen de boeken en de papierwaren straalt het directiecomité; vijf mannelijke letterenminnaars – voorzitter Matthias Lannoo, Luc Demeester, Lieven Libbrecht, Lieven Sercu, Antoon Van Overschelde – gevoed met de economie, de accountancy, de vormgeving en de marketing. Boven de hoofdingang koestert de Heilige Maria het Kind. In de hall staat het beeld van de stichter – Joris Lannoo (1891-1971) – met de eed: Den lande en volke getrouw. In de villa met bibliofiele parels, stenen sculpturen in de tuin en het panorama van de uitgeverij en de drukkerij woont de pater familias. Praten met Godfried Lannoo is helder en verheffend. De ingrediënten van deze florissante Vlaamse uitgeverij blijven kwaliteit, trouw, traditie, de Nederlanden, cultuur en oecumene. Tussen einde 1998 en einde 1999 groeit het aantal medewerkers van 78 tot 103. Voor de eerste maal in haar negentigjarige leven budgeteert Uitgeverij Lannoo een omzet van 1 miljard frank (boeken 66%, papierwaren 33%). Driehonderdvijftig boeken worden dit jaar uitgegeven door Lannoo en de dochters ( Editions Racine, Bakermat, Terra, Touring Lannoo). Het logo verjongt voor de tweede maal in negentig jaar; het schip van Joris Lannoo kapseist niet.

Wisseling

Op het einde van deze maand wisselen de generaties in het directiecomité. Godfried Lannoo: “In 1989 schreef ik Bouwstenen voor Morgen, een afscheidsessay, maar ik ging nog tien jaar verder. Nu wordt het vertrek definitief. Op 30 september sta ik de laatste operationele bevoegdheden af aan het jonge directiecomité. Ik heb me nooit de baas genoemd, wel de man met de laatste verantwoordelijkheid. Het enthousiasme en de loyauteit van de medewerkers meen ik te hebben aangewakkerd.” Een citaat uit Bouwstenen: “Wat is het geheim van ons succes? Het naleven van ethische en managementnormen, het nastreven van authenticiteit die soberheid en eenvoud uitstraalt, het verwerpen van middelmatigheid en het streven naar uitmuntendheid, het feit dat we een gemeenschap vormen waarin we om elkaar bekommerd zijn”.

Het hoofd van de tweede generatie (72) leidt nog twee boekjaren de raad van bestuur. Godfried Lannoo: “Lannoo is de grootste onafhankelijke Vlaamse uitgever en elk woord telt in deze definitie. Het moet een begerenswaardige bruid blijven. Wat er over tien jaar mee gebeurt, een eventuele alliantie of een overname, is de verantwoordelijkheid van de nieuwe generatie.”

Godfried Lannoo en Matthias Lannoo voerden jarenlang samen de algemene directie. “Dat was niet altijd gemakkelijk,” bekent de familiedeken, “maar toch hadden we een goede symbiose. Matthias is een zeer goede opvolger. Ik wilde geen zes kinderen in het bedrijf. Lannoo is een familiezaak, maar zonder een meerderheid van de afstammelingen in de raad van bestuur, noch in het directiecomité.”

Godfried en Maria Lannoo

voedden twee zonen en vier dochters op. Matthias Lannoo (42) is de oudste zoon en studeerde economie in Leuven, Berkeley, Aix-en-Provence en liep stage bij de grote Duitse katholieke uitgeverij Herder Verlag. Uitgeverij Lannoo lukte in de overgang van de eerste naar de tweede generatie en van de tweede naar de derde generatie. Voor 25 jaar telde Vlaanderen 130 uitgevers. Ook vandaag zijn dat er zoveel, maar slechts 35 uitgevers staan op de oude en de nieuwe lijst.

“Matthias zet de traditie niet verder omdat hij de fils-à-papa is, maar omdat hij de gedrevenheid en de kennis bezit voor dit vak,” stelt Godfried Lannoo. Vanaf 1994 werd hij algemeen directeur, naast vader, en herwaardeerde de marketing: boeken dienen niet alleen gemaakt, maar vooral verkocht te worden. Karel, de broer van Matthias, is onderzoeker bij het Centre for European Policy Studies in Brussel, en bestuurder van de uitgeverij. Matthias Lannoo: “Voor het opnemen van de leiding speelden de voorbestemdheid, de vanzelfsprekendheid en de plicht. Als ik volledig mijn hart had gevolgd, was ik nu geoloog in Afrika.” Hij schreef zijn eindverhandeling over de predictiemodellen voor faillissementen van grafische bedrijven.

Het directiecomité

is relatief jong en vergadert maandelijks. Luc Demeester (58) is de senior van het vijftal en econoom (KU Leuven, Universiteit Gent), algemeen voorzitter van de Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen en een duizendpoot in het uitgeefvak. Demeester en Lieven Sercu (41, socioloog KU Leuven) leiden respectievelijk de uitgeefactiviteit A (algemeen fonds, toerisme en cartografie, jeugd- en kinderboek) en B (foto- en kunstboek, art de vivre, speciale projecten, Racine). Lieven Libbrecht (33, rechten RUG en Vlerick) is hoofd van Lannoo Graphics (onder meer de papierwaren). Antoon Van Overschelde (35, economie Universiteit Gent) leidt de administratie en de financiële dienst.

De Uitgeverij Lannoo voert een duale strategie, één voor de boeken en één voor Lannoo Graphics. Matthias Lannoo: “Dat zijn allebei uitgeefactiviteiten, maar met andere doelgroepen en kanalen.” Onder het directiecomité ressorteren twee managementcomités, één voor de boeken en één voor Lannoo Graphics en die vergaderen eveneens maandelijks. Het directiecomité heeft de uitsluitende bevoegdheid over de investeringen en het personeelsbeleid; de managementcomités buigen zich over de producten en de uitgaven. Luc Demeester leidt het managementcomité boek, Lieven Libbrecht het managementcomité Lannoo Graphics. In het directiecomité ontbreken nog specialisten voor personeelszaken en New Business, geeft Matthias Lannoo toe: “We hebben vandaag ietsje te weinig vrije managementcapaciteit.”

Drukkerij

Tachtig jaar lang vormden de drukkerij en de uitgeverij één bedrijf; de uiteenrafeling begin van de jaren negentig lag om familiale en emotionele redenen moeilijk. Matthias Lannoo: “Achteraf gezien hadden we het vroeger moeten doen. Het heeft veel geld en veel tijd gekost, maar het was geen noodsituatie. Dus hebben we de splitsing rustig en met de hulp van experts kunnen organiseren. Het drukken en het uitgeven zijn twee totaal verschillende activiteiten. Eén lid van de raad van bestuur van de uitgeverij zetelt in de raad van bestuur van de drukkerij en vice versa. Vijfenzeventig procent van ons boekenpakket en de papierwaren wordt bij hen gedrukt. Er was een akkoord voor commerciële samenwerking gedurende acht jaar als overbrugging, maar als de prijs, de service en de kwaliteit gelijk zijn, dan bestellen we verder naast de deur.”

Lannoo heeft nooit kunnen teren op het succes van één grote productenlijn, zoals belangrijke concurrenten met encyclopedieën, stripverhalen en telefoonboeken; na het verlies van hun specialiteit volgden de moeilijkheden. Matthias Lannoo: “Wij hebben meer creativiteit aan de dag moeten leggen.” Luc Demeester bevestigt: “Lannoo heeft acht uitgevers voor acht belangrijke deelfondsen en wij zijn daardoor de breedste uitgever van Vlaanderen met jeugd- en kinderboeken, toerisme en cartografie, levenskunst en architectuur en een algemeen fonds. Voor die categorieën willen we telkens in de topdrie zitten.”

Toezicht

De raad van bestuur vergadert viermaal per jaar, plus zijn er twee thematische strategiesessies. Onafhankelijke bestuurders zijn Philip de Vicq van Gevaert (groep KBC),Chris Lebeer van Banksys (ex- Delaware-Bekaert) en Marcel Devriendt, ex-zeteldirecteur Kortrijk van KB. Luc Demeester, Godfried Lannoo en zijn twee zonen vervolledigen de raad van bestuur. Matthias Lannoo: “Vanaf 1992 hebben wij een politiek gevolgd van deugdelijk bestuur ( corporate governance). We besteden een minimum van de tijd aan de balanscijfers en de investeringen en een maximum van de tijd aan het luisteren naar de onafhankelijke bestuurders. Praten met Chris Lebeer en Philip de Vicq over de Nieuwe Media is zeer boeiend. We willen nu nog uitbreiden met een bestuurder die een internationale achtergrond heeft, bij voorrang een Nederlander. De Nederlandse markt wordt onze tweede thuismarkt en we dringen daar sedert de overname van Terra en een nieuw verkoopbureau in Gorinchem prima door.”

FRANS CROLS