SCHOOLCHEQUES EN STUDIELENINGEN. Andere jobs eisen andere scholen

Ons onderwijsstelsel is nog helemaal gericht op de industriële maatschappij die inmiddels hopeloos voorbijgestreefd is. Daarom wil Roger Blanpain er de grove borstel doorhalen.

Nooit opgeven ! Zo klinkt de krachtige tiende regel van de tien gouden vuistregels die professor Roger Blanpain (KU-Leuven) ooit formuleerde voor werkzoekenden. Nooit opgeven, is een stelregel die Blanpain er zelf ook op na houdt. Een jaar geleden schreef de hoogleraar arbeidsrecht, ex-dekaan van de Leuvense rechtsfakulteit en ex-politicus, een dun boekje : “De negen nullen van lerend Vlaanderen”. Hij bepleitte daarin een totale rekonversie van het Vlaams onderwijsbeleid, met voor Vlaanderen revolutionaire ideeën zoals het invoeren van onderwijscheques.

Blanpains “bemoeienis” met het onderwijs werd hem niet in dank afgenomen, zegt hij. “In onze akademische wereld zitten we allemaal in vakjes : men heeft geen algemeen overzicht. Als iemand buiten zijn vakje treedt, dan wekt dat ongenoegen op : Wat bemoeit die Blanpain zich met onderwijs ! ? Zijn domein is arbeidsrecht ! ” Blanpain heeft zijn tegenargument echter klaar. Hij zit al meer dan 30 jaar in het onderwijs en meent bijgevolg te weten waarover hij praat. En bovendien, zo zegt hij, hebben het onderwijs en de arbeidsmarkt héél veel met elkaar te maken.

NETWERKEN.

“Mijn prioritaire bekommernis is tewerkstelling, ” zegt hij. “Ik ben vandaag nog radikaler dan vorig jaar overtuigd van de noodzaak ons onderwijsbestel grondig om te gooien. Wij stevenen af op een totale wijziging van de arbeidsmarkt. De repetitieve jobs, waarbij mensen voortdurend hetzelfde doen, verdwijnen aan een nog groter tempo dan ik aanvankelijk dacht en de nood aan kreatieve jobs, waarbij mensen zich kontinu aanpassen en pro-aktief zijn, groeit. Welnu, ons onderwijs, dat gericht is op repetitiviteit studenten die op het eksamen hun stof kunnen aframmelen eerder dan op ontwikkeling van kreativiteit, moet zich hieraan aanpassen als zij de afgestudeerden erop wil voorbereiden om in de toekomst nog werk te vinden. “

Blanpain denkt dat bedrijven in de toekomst steeds minder mensen in vaste dienst zullen nemen en veel meer werk op kontraktuele basis zullen uitbesteden. “We worden allemaal free-lancers, ” zegt hij. “Het onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen zal verdwijnen. ” Dit heeft volgens Blanpain twee belangrijke konsekwenties : één voor de staat en één voor het individu. De staatsfinanciën en de sociale zekerheid kunnen voor hun financiering niet langer afhankelijk blijven van de lonen. “Belastingen heffen op de loonstroom wordt onmogelijk omdat die loonstroom er niet meer zal zijn. Bovendien wordt het alsmaar gemakkelijker om inkomens desgewenst in het buitenland uit te betalen. ” Daarom bepleit Blanpain een fiskale hervorming waarbij de klemtoon verschuift van het belasten van arbeid en vermogen naar het belasten van de konsumptie via de BTW. “Of men dat nu wil of niet, dit wordt gewoon onvermijdelijk, ” zegt hij. “Sommigen werpen op dat dit de konsumptie zal doen afnemen, maar dat geloof ik niet. De BTW neemt toe maar de prijs van de eigenlijke produkten daalt omdat de loonkost van de bedrijven vermindert. Mensen houden hogere netto-inkomens over, maar moeten daarvan meer uitgeven, zodat het eigenlijk een nuloperatie is. “

MASTODONT.

Niet alleen de overheid, maar ook het individu zal zich moeten aanpassen : “Mensen zullen ervoor moeten zorgen dat ze deel uitmaken van netwerken. In hoe meer netwerken men zit, hoe meer kans op een job men heeft. Netwerking wordt een noodzaak. Het aantal databanken zal groeien en de belangrijkste funkties in ondernemingen zijn niet langer de managers maar dekoördinatoren : diegenen die mensen samenbrengen om een bepaald werk of een projekt uit te voeren. Een individu zal zich een uniek profiel moeten verwerven. “

Dit vraagt een mentale omschakeling waarop het onderwijs moet voorbereiden, maar hoe verandert men het onderwijssysteem ? Al te veel mensen, groepen en organizaties hebben belang bij het behoud van het bestaande systeem, zo heeft Blanpain ondervonden. “Ons onderwijsbestel is een mastodont. Het kan van buitenuit niet veranderd worden, ” luidt zijn oordeel. “Men kan alleen proberen om het van onderuit te dynamizeren door de thans passieve betrokkenen, namelijk ouders en studenten, een beslissingsmacht te geven. ” Blanpain is daarom voorstander van de invoering van de onderwijscheque. In plaats van de overheid te subsidiëren, geeft de staat jaarlijks aan de ouders per leerplichtig kind een cheque die de kosten van het onderwijs dekt en waarmede de ouders de onderwijsinstelling van hun keuze kunnen betalen. “Ik wil de bestaande scholen niet bestrijden, ” zegt Blanpain. “Indien de ouders wensen dat hun kinderen blijven in de school waar ze thans zijn, fijn, dan kunnen ze daar de cheque inleveren. Maar ik wil wel dat ouders die iets anders willen, bijvoorbeeld zelf schoolinitiatieven nemen, daartoe ook de kans hebben en dat kan vandaag niet. “

AMERIKAANS.

Hogere en universitaire opleiding zou Blanpain laten betalen middels leningen. De student kan gratis een lening krijgen om te studeren, maar moet deze later minstens gedeeltelijk terugbetalen. De mate van terugbetaling wordt berekend in funktie van hun latere inkomen. “Het huidige systeem is onrechtvaardig, ” zegt Blanpain. “Onderwijs is niet gratis maar kost diegenen die ervan profiteren nagenoeg niets. De studies worden immers betaald door de gewone belastingplichtigen. ” Het systeem van studieleningen gaat het onderwijs niet duurder maken, zegt Blanpain, maar het zal het wel responsabilizeren. “Studenten beseffen vandaag veel te weinig dat er ergens een arbeider is die hun studies betaalt. “

Een systeem waarbij de student minstens gedeeltelijk de kosten draagt, zal eveneens tot grotere kieskeurigheid bij de studenten leiden : zij zullen waar voor hun geld eisen. Blanpain verwijst in dit verband naar zijn eigen studie-ervaringen in Amerika. “Toestanden zoals hier waarbij sommige proffen dikwijls tot vreugde van de studenten gewoon geen les komen geven wanneer het hen niet zint, zijn ginds onbestaande. De studenten eisen dat de prof les geeft, want ze betalen ervoor, en hun verwachtingen zijn groot, want ze betalen veel. Ik heb meegemaakt hoe studenten de docent ter verantwoording riepen omdat hij tijdens de les slechts de inhoud van zijn leerboek doceerde : Waarom zouden wij betalen voor de les als we gewoon uw boek kunnen lezen ? zo zeiden ze. “

PERSONEELSVORMING.

Ook de Amerikaanse praktijk waarbij studenten hun professoren kwoteren, wil Blanpain invoeren. “Een systeem waarbij je geëvalueerd wordt, schept een andere mentaliteit : je doet harder je best want anders verlies je je baan en je moet voortdurend innoveren. Of je het nu graag hebt of niet, dat wordt gewoon de onvermijdelijke realiteit op de toekomstige arbeidsmarkt. “

Gezien deze maatschappelijke evolutie, begrijpt Blanpain dat bedrijven, zelfs al maken zij een ekonomische groei door en zelfs al geven ze meer mensen werk, toch hun aantal vaste jobs afbouwen. Maar hij wijst wel op de noodzaak dat ondernemingen een “afscheidsgeschenk” meegeven aan hun werknemers. “De ondernemingen zouden de mensen die zij niet langer vast in dienst willen houden, moeten voorbereiden op de netwerkmaatschappij van de toekomst. Men moet in onze ondernemingen dringend werk maken van de vorming van het personeel zodat mensen zich kunnen herscholen, zodat zij de mentaliteit kunnen aanleren die zij als free-lancers zullen nodig hebben en zodat zij leren aan netwerking doen. “

Kan de netwerkmaatschappij van de toekomst iedereen wel werk geven ? Wordt het geen samenleving waarbij de “minder intelligenten” uit de boot vallen ? Blanpain is geen pessimist. Er zal een noodzaak zijn aan alle soorten van werk computerprogrammering, maar ook schoonmaken en pakjes verzenden maar iedereen zal zijn werk goed moeten doen en een branche moeten zoeken waarin hij tot de besten behoort.

PAUL BELIEN

ROGER BLANPAIN (KU-LEUVEN) “Ons mastondontisch onderwijsbestel kan van buitenuit niet hervormd worden. “

LAAT DE STUDENTEN (GEDEELTELIJK) DE KOSTEN DRAGEN “Dan zullen ze van de proffen waar voor hun geld eisen, ” stelt Roger Blanpain.