REPORTAGE

Orchideeëngekte

De noodlottige geschiedenis van de tulpengekte, die vele Nederlandse speculanten ten gronde richtte in 1637, is nog altijd berucht. Dat mag niet verbazen na een periode met alweer een piramideachtige variant daarop, die tot voor kort bewierookt werd als de nieuwe economie. Beleggers trappen nog altijd in dezelfde sprookjes. De tulpen werden alleen maar vervangen door dotcombedrijven (al zijn niet alle dotcoms tulpenbollen).

Twee vrijwel tegelijk uitgebrachte reportageboeken wijzen erop dat er ook al jarenlang een orchideeënmanie heerst. Alleen gaat het in dit geval over een beperkt aantal liefhebbers. Tot massahysterie zal deze obsessie niet leiden, maar voor de betrokkenen volstaan zeldzame orchideeënplanten wel om hoge boetes te riskeren, gevangenisstraffen te trotseren en zelfs hun leven in de waagschaal te stellen. Duffe huismoeders en slome pantoffelhelden ontpoppen zich bij het speuren naar een schaarse orchidee tot gewiekste smokkelaars en heroïsche avonturiers. In dat louche wereldje circuleren ook ongelooflijke excentriekelingen. Vooral zulke buitenissige individuen maken hun opwachting in de recente boeken van Eric Hansen en Susan Orlean.

Niet alleen botanische fanaten, ook liefhebbers van de meeslepende reportage komen ruim aan hun trekken. Als we dan toch een voorkeur moeten uitspreken, opteren we voor Eric Hansen. In 1988 fascineerde hij ons al met Vreemdeling in het woud, een kroniek van zijn zeven maanden lange tocht door het regenwoud van Borneo. Toen hij zijn doel naderde en de bewoonde wereld opsnoof, keerde hij terug de jungle in. Sindsdien gidst hij er natuurtoeristen. Af en toe keert hij naar San Francisco terug, waar hij ook een begenadigd journalist blijkt. Het idee voor Orchideeënkoorts rijpte toen hij twee rijke orchideeënmaniakken door het woud van Borneo gidste op zoek naar een uitgestorven gewaande soort. Vervolgens zocht hij vijf jaar lang allerhande botanisten en plantenfreaks op.

Hansens boek is niet alleen een aaneenrijging van bizarre personen, maar ook een scherpe aanklacht tegen de rigoureuze internationale regelgeving inzake bedreigde plantensoorten, die net het omgekeerde bereikt wat ze zou moeten vrijwaren. Ze versnelt juist het uitsterven van soorten en trekt bepaalde instituten voor.

In De orchideeëndief neemt Susan Orlean (redactrice bij The New Yorker) een dubieuze plantenhandelaar als rode raad voor een gelijkaardige kleurrijke portrettengalerij. Zij start haar speurwerk in de moerassen van Florida en werkt haar reportages uit tot een botanische thriller.

Eric Hansen, Orchideeënkoorts. BZZTôH, 271 blz., 690 fr. Susan Orlean, De orchideeëndief. Cargo, 287 blz., 758 fr.

Luc De Decker