Na de energiecrisis

We zullen nu enkele jaren aan den lijve ondervinden wat verarming betekent. Minder comfort, meer koude douches. Wat daarna? Misschien kunnen we ons toch maar beter voorbereiden op het volgende Grote Probleem. Presidenten en – vooral Britse – premiers komen en gaan, sommige trends blijven bestaan. We kunnen ze wegdenken, weglachen, kustburgemeesters kunnen ze relativeren en economen kunnen ons misschien zelfs rijk cijferen, maar de problemen zijn echt en zullen zich altijd maar scherper en soms wat irritanter manifesteren.

Ik behoor tot de babyboomgeneratie. Die is al ruim tien jaar met pensioen. Ondertussen is dat heel zichtbaar geworden, op terrasjes, op reis, aan onze kust en in restaurants. Deze dames en heren leven langer, zijn actiever en zijn vurige smartphonegebruikers. Hun aantallen zullen blijven toenemen, want weldra gaat de volgende generatie met pensioen en schuiven de babyboomers door naar de groep hoogbejaarden. Op elke leeftijd blijven ze economisch actief. Ze zitten niet op een stoel te wachten tot ze doodgaan, ze consumeren erop los. En ze reizen de halve wereld rond, want ze hebben nog geen last van vliegschaamte. De grijsaards kopen goederen (cadeautjes voor de klein- en achterkleinkinderen), maar vooral diensten. Eén dienstensector steekt er torenhoog bovenuit: de gezondheidszorg. Tand- en heupprotheses, kine, ambulante behandelingen, cataractoperaties, noem het en je kent wel iemand die het onlangs ondergaan heeft. Goed nieuws voor de economie? Gedeeltelijk.

Economie is fundamenteel een kwestie van evenwichtigheden. De oudjes consumeren zowat altijd en overal, en verwachten een degelijk aanbod. Wie zal daarvoor zorgen? De almaar schaarser wordende jongeren. Voor het eerst in de recente economische geschiedenis zal werkloosheid niet torenhoog op de politieke agenda staan. De schaarste aan alle soorten arbeidskrachten zal fenomenaal worden. Want economisch zijn er slechts drie echte oplossingen: minder consumeren (probeer dat maar eens zonder dwang), jongeren aantrekken uit het buitenland of de productiviteit drastisch verhogen. Dat laatste veronderstelt injecties van hoogopgeleide professionals die de dienstensector, en vooral de gezondheidssector, drastisch productiever maken.

Mocht u een voorbeeld zoeken van wat er gebeurt als een land een inschattingsfout maakt en omwille van politieke ideologie, oerconservatisme of dwaas populisme buitenlanders weert, kan ik het even spellen: b.r.e.x.i.t. ‘Eigen volk eerst’ klinkt cultureel geruststellend, het is economische zelfmoord.

De noodzaak van immigratie versus de afkeer voor immigranten zal wel torenhoog op de politieke agenda komen, na de energiecrisis (die krijgen we wel opgelost, heb gewoon wat geduld). We reduceren de veroudering van de bevolking te snel tot een kostenprobleem. Het zal veel dieper zitten. We zullen op een nooit geziene schaal, samen met zowat alle andere gevorderde economieën, arbeidskrachten moeten aantrekken, zowel laaggeschoolden als toppers, om in een volkomen gedigitaliseerde samenleving technologische hoogstandjes te ontwerpen die de economie innovatiever, productiever en aangenamer maken.

Europa kan proberen samen te werken, maar dat zal nauwelijks lukken. Ondertussen zullen de Verenigde Staten zonder mededogen de beste arbeidskrachten ter wereld aantrekken. Populisten zullen hun discours aanpassen, want de talrijke en machtige oudere kiezers zullen niet zo lang meer onder de indruk zijn van de slogans die productieve buitenlanders buiten de muren houden. Hun baan komt immers niet in gevaar, meer nog: zelfs de meeste werknemers zullen beseffen dat een brexitscenario een rampscenario is. Wie mag kiezen tussen tien maanden wachten mét een Indiase dokter of twintig maanden zonder dokter, zal de eigen-jobs-eerstretoriek al snel naar de prullenmand verwijzen.