MOOI MODEL ?

Generale Bank werd gesticht op 16 december 1822. Twee passionante boeken zien daarom vandaag het licht bij uitgeverij Lannoo. Zij boren diep naar het wanneer, hoe en waarom van de bank. Acht historici voegden hun talent samen. Prof. dr. Erik Buyst, econoom, historicus en hoogleraar van de KU Leuven nam de rol van de gemengde bank en de economische ontwikkeling van België onder de loep.

TRENDS. Globalisering van de economie is vandaag een modethema, uit de financiële geschiedenis blijkt dat honderd jaar geleden de internationalisering even intens was ?

ERIK BUYST (KU LEUVEN). Inderdaad, dat is één van de leerzame vaststellingen. Een historicus kan daarop de vraag stellen, ontwikkelt de economie in een rechte lijn of laverend ? Tussen 1890 en 1913 was de opening naar de wereld van de economieën van de westerse landen vergelijkbaar met deze in 1997. De mobiliteit van de arbeid was toen hoog, de mobiliteit van het kapitaal zeer groot. De eerste multinationals ontstonden rond de eeuwwisseling. In de raden van bestuur van de Belgische banken zetelden toen meer buitenlanders dan vandaag. Wij zijn dus niet de eerste generatie die een globalisering meemaakt.

Na de huidige globaliseringsgolf kan er opnieuw een dal zijn ? Dat hoeft men niet per definitie uit te sluiten. De uitvoer vergeleken met het bruto nationaal product bedraagt in ’97 70 %, in 1913 50 % en in 1950 slechts 25 procent. Je herkent de twee expansieve tijdsvakken. De internationalisering roept weerstanden op en de roep om protectionisme is nooit ver weg om die weerstanden te bezweren. Zij roept des te meer weerstanden op als ze snel ontwikkelt, zoals vandaag.

Generale Bank en de vroegste globalisering, was zij mee ?

Je mag niet lichtvaardig omgaan met het woord pionier, maar in het geval van de Generale Maatschappij een gemengde bank waaruit in 1934 de Generale Bank afsplitste (een retail-bank) is het verantwoord. Zij investeerde aan het einde van de vorige eeuw massaal in Rusland, China, Latijns-Amerika en Afrika. De Generale Maatschappij was aan het einde van de negentiende eeuw a global player. Haar bancaire activiteit was zo internationaal als die van vandaag, ondanks de hogere moeilijkheidsgraad door de zwakkere communicatiemogelijkheden de primitieve telefonie, de minder verspreide telegrafie , het ontbreken van doelmatige geneesmiddelen voor de tropen, de lange reistijden met de stoomboten.

Kan uit de ontwikkeling van Generale Bank een argument gehaald worden voor het opnieuw toelaten van gemengde banken ?

De Commissie van de Europese Unie evolueert in haar financiële richtlijnen naar deze mogelijkheid. De splitsing in België in 1934 van de gemengde bank in een holdingmaatschappij en een retailbank was toen verdedigbaar. Het omschakelen van korte spaargelden in langetermijninvesteringen is niet zonder gevaar en dat werd dramatisch duidelijk tijdens de crisis van de jaren dertig. Het juiste besluit voor vandaag is dat een gemengde bank best interessant en verdedigbaar is, mits er voldoende oog is voor haar stabiliteit en haar controle.

In de publieke perceptie in Vlaanderen was Generale Bank tot niet zo lang geleden de huisbankier van Big Business ?

Tot kort na de Tweede Wereldoorlog was Generale Bank inderdaad de financier van de grote bedrijven. Al in de jaren vijftig en zeker in de jaren zestig maakte zij evenwel een omslag. De bestaande kritiek over haar historisch zwakke belangstelling voor de kmo’s, en dat zijn hoofdzakelijk Vlaamse creaties, is een simplificatie.

Generale Bank is niet zomaar een bank, zij was fundamenteel bij de “nation-building” van België ?

De Generale Maatschappij (en dus de bank) heeft het Voorlopig Bewind meteen geld toegeschoven en daarmee de Belgische opstand gesteund en doen lukken. De verdachtmakingen over haar sympathieën voor het Hollandse gezag en dus haar on-patriottische gedrag in 1830 zijn fout. De gemengde bank schakelde zich prompt in bij de verwezenlijking van België. Dat is een constante in het leven van Generale Bank, zij staat traditioneel dichter bij het Belgische politieke establishment dan andere banken. Generale Bank is een facet van de Belgische identiteit.

Economische geschiedenis is het arme broertje van de geschiedschrijving ?

De politieke geschiedenis staat traditioneel in de gunst van het publiek, de economische geschiedenis bleef daarbij even traditioneel in de schaduw staan. Binnen die economische geschiedenis is de studie van de historische ontwikkeling van de banken een geval apart. Het bankbedrijf is erg technisch en dat lokt minder de geschiedkundigen en de lezers. De bedrijven in België openen ongaarne hun archieven, laten we de potjes gedekt houden, is de overheersende houding. Het toegeven van eventuele fouten vergt zelfvertrouwen en de wil om te leren uit zijn vergissingen.

Trappelen we ter plaatse ?

Neen, er is vooruitgang en dat moet op rekening geschreven worden van Herman Van der Wee, emeritus-hoogleraar van de KU Leuven en Ginette Kurgan van de ULB. Zij pionierden in de Belgische bankgeschiedenis en werden daarbij onder meer gestimuleerd door de vragen vanuit het buitenland naar dit aspect van ons nationale bestaan. Zelfs veel Belgen zijn er onwetend over, maar België heeft vooruitstrevende financiële vernieuwingen op zijn naam geschreven. We zijn vroeg en snel geïndustrialiseerd en daarbij speelde de gemengde bank één financiële instelling die de verzameling van spaargeld en de omschakeling van datzelfde spaargeld in industriële participaties op zich nam een sleutelrol. Internationaal leeft de nieuwsgierigheid naar de vroege Belgische economische groei en de geboorte van de gemengde bank.

De geschiedeniswetenschap sloeg trouwens onder de Franse historici Lucien Febvre en Fernand Braudel de school van Les Annales een richting in die ver staat van het opsommen van evenementen en dan nog voornamelijk in de sfeer van de krijgskunsten. Les Annales introduceerde het gewone leven, de cijfers, de begrippen onbeweeglijkheid en beweeglijkheid in de geschiedenis en de meetbaarheid. Je vindt vandaag in de geschiedenisboeken over banken liquiditeitsratio’s die decennia omvatten.

FRANS CROLS