Moody’s voorspelt sombere toekomst voor Belgische grootbanken

Het kredietratingbureau Moody’s is negatief over de kortetermijntoekomst van de Belgische banken. De belangrijkste pijnpunten op een rij.

PATRICK CLAERHOUT

PATRICK CLAERHOUT

Sinds Moody’s zijn vorige uitgebreide rapport over de Belgische bankensector publiceerde, is er heel wat gebeurd. Dexia werd ontmanteld, de Belgische overheid kocht Dexia Bank België en herdoopte de instelling tot Belfius. KBC liet zijn balans met een derde krimpen, trok zich volledig terug uit Polen en verkocht zijn tweede distributienet in België (Centea en Fidea).

Ondanks die inspanningen zijn de omstandigheden waarin de Belgische banken moeten werken nog altijd heel moeilijk. Moody’s verwacht dat dat de komende 12 tot 18 maanden zo blijft, in de eerste plaats omdat de economische vooruitzichten voor ons land zwak zijn. Voor 2012 houdt de kredietbeoordelaar het op een krimp van 0,1 procent. Maar de voortzetting van de schuldafbouw, de onzekerheid over de afloop van de eurocrisis en de mogelijke invoering van nieuwe belastingen in het kader van het begrotingsbeleid zullen ook volgend jaar wegen op de groei, meent Moody’s.

Lakser in leningen

Yasuko Nakamura, de analist die het rapport opstelde, wijst erop dat de Belgische economie relatief zwaar beladen is met schulden. En dat euvel komt niet op rekening van de gezinnen, wier schuldenlast tot de laagste van Europa behoort, maar vooral van de bedrijfswereld. Volgens projecties van het Internationaal Monetair Fonds loopt de schuldenlast van de ondernemingen eind dit jaar op tot 178 procent van het bruto binnenlands product. “De Belgische bedrijven zijn kwetsbaar”, oordeelt Nakamura. “Dat geldt bijgevolg ook voor de kredietportefeuilles van de Belgische banken.”

Het gemiddelde kredietverlies op Belgische leningen over de voorbije drie jaar bedroeg ongeveer 30 basispunten, berekende Moody’s. Dat blijft een laag cijfer voor een portefeuille die vooral uit kredieten aan kmo’s en ondernemingen bestaat. Toch liggen de provisies hoger dan in de periode voor het uitbreken van de financiële crisis. Moody’s verwacht dat de kredietverliezen nog stijgen, als gevolg van de zwakke economie maar ook omdat de werkloosheid toeneemt. De kredietbeoordelaar vreest dat er door de stijgende werkloosheid meer wanbetalingen bij hypotheekleningen komen.

De Belgische vastgoedprijzen zijn sinds 2000 onophoudelijk en fors gestegen. Moody’s waarschuwt dan ook voor een vastgoedmarkt die op zijn hoogtepunt staat, terwijl de banken de voorbije jaren coulanter geworden zijn bij de toekenning van hypotheekleningen. Een Belgische bankier bevestigt dat: “Vroeger was het eenvoudig: de bank leende maximaal 70 procent van het vereiste bedrag, op een termijn van maximaal 20 jaar, en de afbetalingen mochten niet hoger uitkomen dan een derde van het gezinsinkomen. Daar is men geleidelijk van afgestapt. De voorbije jaren was het niet uitzonderlijk tussen 80 en 100 procent van de huiswaarde te ontlenen, op looptijden van meer dan 20 jaar, en tegen een aanpasbare, variabele rente.”

De kredietwaardigheid van de Belgische banken wordt ook beïnvloed door hun blootstelling aan schulden van de Belgische overheid. Moody’s rekende uit dat het Belgisch schuldpapier op de balans van de vier grootbanken BNP Paribas Fortis, KBC Bank, ING België en Belfius Bank overeenkomt met 106 procent van hun gecombineerde Tier 1-kapitaal. Een in gebreke blijven van België zou met andere woorden het kapitaal van de Belgische grootbanken wegvegen.

Daarmee is België potentieel een grotere bedreiging voor de Belgische banken dan alle PIIGS-landen (Griekenland, Italië, Ierland, Portugal, Spanje) samen. De blootstelling aan overheidsschulden van die vijf landen bedroeg eind 2011 14 miljard euro, of 29 procent van het gecombineerde Tier 1-kapitaal. In 2012 werden bovendien heel veel posities op Spanje verkocht. Sommige banken hebben echter wel nog een grote blootstelling aan privéschuld uit de Europese periferie. Moody’s schuift het cijfer van 52 miljard euro naar voren, waarvan het grootste stuk voor rekening van KBC in Ierland komt.

Moeizame financiering

Moody’s verwacht dat de aanslepende eurocrisis de financiering en de liquiditeit van de Belgische banken verder onder druk zet. De Belgische banken zijn in 2011 belangrijke financieringslijnen op de markt verloren, stipt de kredietbeoordelaar aan. De grootbanken zagen naar schatting een kwart van de kortetermijnfinanciering op de markt in rook opgaan. Dat konden ze compenseren met goedkope leningen voor drie jaar bij de Europese Centrale Bank (de zogenaamde LTRO’s of langetermijnherfinancieringsoperaties van december 2011 en februari 2012). Alles samen namen de Belgische banken 40 miljard euro op. Maar Moody’s waarschuwt dat de situatie op de markt niet verbeterd is en de ECB-leningen slechts een voorlopige oplossing zijn.

Volgens Moody’s tasten de buitenlandse moedermaatschappijen, als BNP Paribas en ING Bank, ook de liquiditeitsbuffers van de Belgische banken aan doordat ze de cashoverschotten bij hun Belgische filialen gebruiken voor intra-groepsfinanciering. Het ratingbureau vreest dat die verschuiving van middelen binnen de groep nog zal toenemen, ondanks de nieuwe regelgeving die in 2013 in werking treedt. Die beperkt de blootstelling van de Belgische banken aan hun buitenlandse moeder tot 100 procent van het kapitaal, maar dat kan omzeild worden door activa van de moedermaatschappij te transfereren naar het Belgische filiaal.

Goed nieuws is er over de kapitaalbuffers van de Belgische banken. Die behoren tot de hoogste in Europa. Maar het sectorgemiddelde wordt omhooggetrokken door de zeer hoge kapitaalratio’s van Fortis Bank en ING België, stelt Moody’s vast. De twee grootbanken die nog in Belgische handen zijn, staan daar voor een uitdaging. Voor KBC vraagt Moody’s zich af hoe de bank de staatssteun die ze wil terugbetalen (en die als kernkapitaal erkend werd onder Basel II) zal vervangen. Belfius Bank sleept dan weer een pak latente, niet-gerealiseerde verliezen op de obligatieportefeuille mee. Die kunnen de kapitaalbasis aantasten, want onder de strengere Basel III-regels moeten ze van het kapitaal worden afgetrokken, waarschuwt de kredietbeoordelaar.

Rendabiliteit handhaven

Ook het handhaven of verbeteren van de rendabiliteit wordt een hele uitdaging. De Belgische financiële sector is een mature en competitieve markt met relatief lage marges. En de druk op de rentemarge zal zeker niet afnemen. De financieringskosten nemen toe, en de verwachting is dat banken meer een beroep zullen moeten doen op (duurdere) termijndeposito’s en obligaties met een langere looptijd om het gat in de kortetermijnmarktfinanciering dicht te rijden. Bovendien liggen de rendementen lager door de aanpassingen aan het risicoprofiel en de veranderingen in het investeringsbeleid.

Volgens Moody’s zullen de Belgische banken de komende jaren noodgedwongen veel aandacht moeten besteden aan hun kostenstructuur. Vooral de uitgebreide kantorennetwerken slorpen handenvol geld op. Als daar niets aan gedaan wordt, zal de sector het moeten doen met een rendabiliteit die op een Europese schaal vrij laag uitvalt. Als ze de impact van de erfenissen uit het verleden kunnen neutraliseren, zullen de vier Belgische grootbanken volgens Moody’s terugkeren naar een gezamenlijk winstniveau van 2 tot 3 miljard euro. Dat is weinig in vergelijking met andere Europese banken en landen.

Volgens Moody’s moeten de Belgische banken de komende jaren veel aandacht besteden aan hun kostenstructuur. Vooral de uitgebreide kantorennetwerken slorpen handenvol geld op.

België is potentieel een grotere bedreiging voor de Belgische banken dan alle PIIGS-landen samen.