‘Waarom wordt bij salmonella in chocolade direct ingegrepen, maar moet het jaren duren bij mensenhandel?’

De aurora borealis is een zwak licht. Hopelijk zwakker dan de ethische principes van het bedrijf uit de Antwerpse haven dat ernaar genoemd is. Zijn bedrijven ethisch correcte instituties die slechts per uitzondering misdadig handelen? Transformeren bedrijven goede mensen tot geldwolven in maatpak? Ik zou zeggen: kijk naar andere instituties, zoals de kerk of politieke partijen. Die halen ook niet altijd het beste in de mens naar boven.

Heeft Borealis correct gehandeld? Dat zal onderzoek uitwijzen. Het heeft misschien gewoon heel even de verkeerde kant opgekeken, zoals u misschien ook weleens een Poolse poetshulp in het zwart hebt betaald zonder al te veel vragen te stellen.

Laten we eens kijken wat Borealis had kunnen doen. Vooreerst had het ‘in alle omstandigheden correct handelen’ kunnen opnemen als ondernemingswaarde. Beter nog: ‘Wij streven ernaar vandaag nog correcter te handelen dan gisteren.’ Het allerbelangrijkste? De toon aan de top. Spreken alle belangrijke mensen in dit bedrijf vol respect over klanten, leveranciers, medewerkers, politici en, waarom niet, aandeelhouders? Legt het bedrijf zorgvuldig uit hoe ze dat respect gestalte geven, bijvoorbeeld door vertegenwoordigers van die groepen op te nemen in belangrijke advies- en beslissingsorganen? Dat zou al een positief startpunt zijn.

Vervolgens: hoe houdt de top die belangrijke waarde levendig? Door heel regelmatig concrete best practices ruim te delen, en die te laten bespreken door de betrokkenen op zoek naar hoe het nog correcter kan. Uiteraard ook door regelmatig poor practices te delen, niet om schuldigen te zoeken, maar ook daar om te onderzoeken hoe het beter kan. Het kan voor Borealis echt geen probleem zijn om minstens twintig concrete voorbeelden te geven over correct of minder correct gedrag dat de jongste jaren in ruime kring is besproken. Of werd het allemaal binnenskamers gehouden, naar het voorbeeld van de katholieke kerk of de ziekenhuizen? Wij oordelen wel zelf, naar onze normen, daar heeft niemand zaken mee. Je kunt tot sint-juttemis discussiëren over ethiek, maar in de praktijk is wat niet geweten mag zijn, wat het daglicht niet mag zien, zelden van een hoogstaand moreel gehalte.

Als een bedrijf het echt meent met bedrijfsethiek, moet het zoals Caesars echtgenote boven alle twijfel verheven zijn. Waarom is dat principe zo belangrijk? Bedrijven zijn rijke, machtige, autonome entiteiten. Het individu is zwak, beperkt en zelden rijk. Bedrijven beschikken over gespecialiseerde adviseurs, hoogopgeleide professionals, tonnen informatie (big data). Van hen mag je iets meer verwachten dan van een operator. Met macht komt heel grote verantwoordelijkheid, want macht maakt corrupt. Bedrijven hebben macht. Dus is het vanzelfsprekend dat Borealis zorgvuldig op problemen met onderaannemers anticipeerde, de mogelijkheden op fraude, mensenhandel, en noem maar op, zorgvuldig documenteerde, net zoals het zijn productieprocessen tot in alle details opvolgt. Het verschil tussen ambachtelijke en industriële kwaliteit is de mate van replicatie, van documentatie, van procesbeheersing. Zowel bij de financiële rapportering (heel zorgvuldig opgevolgd door hun revisoren), de hr-processen, als de productie en de logistiek. Als Borealis echt correct wilde handelen, heeft het die kwaliteitsprocessen ook zorgvuldig gedocumenteerd. Dan zijn al die berichten gewoon stemmingmakerij en kan de case-Borealis toegevoegd worden aan de triomfen van het hedendaagse kapitalisme. Als dat niet het geval is, dan moet de maatschappij snel en radicaal ingrijpen, niet door Borealis onrechtmatig streng te straffen alsof het een rotte appel is, maar door zich grondig te bezinnen over hoe zulke kwaliteitsfouten zich überhaupt kunnen voordoen. Waarom wordt bij salmonella in chocolade direct ingegrepen, maar moet het jaren duren bij mensenhandel?