Luisteren naar Kissinger

Ondanks zijn 91 lentes heeft voormalig VS-minister van Buitenlandse Zaken Henry Kissinger nog altijd een heldere visie op de internationale politiek. Op een moment dat de wereld verontwaardigd reageert op wat IS in het Midden-Oosten uitspookt, haalde hij het nieuws met de stelling dat van Iran een grotere bedreiging uitgaat dan van IS. Iran heeft alle potentieel om in de regio een rijk uit te bouwen, IS staat nog lang niet zo ver. Nuchterheid is eigen aan Kissinger, en die staat soms haaks op de emoties van het gros van de publieke opinie.

Het zijn boeiende tijden voor iemand als Henry Kissinger. Er is de chaos van het Midden-Oosten, er zijn de strubbelingen in Oekraïne. En dan is er de factor China. In een nieuw boek, World Order, trekt Kissinger parallellen tussen heden en verleden. Zo ziet hij een duidelijke link met de Westfaalse orde, het politieke systeem dat in Europa tot stand kwam na de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) die een zware menselijke tol eiste. De huidige wereld is vergelijkbaar met die periode. Diverse actoren op het schaakspel, maar geen enkele die machtig genoeg is om de andere te domineren.

De titel van het boek staat eigenlijk haaks op de huidige realiteit. Vervang orde door wanorde, en je komt dicht bij de waarheid. Cruciaal bij analyses over de internationale politiek is de verzwakking van de macht van de VS. Na de val van de Muur werd het land een hegemoniale mogendheid. Maar dan volgden de aanslagen van 11 september 2001. De VS kwamen tussenbeide in Afghanistan en Irak. Interventies die op een ontgoocheling zijn uitgedraaid. Obama corrigeerde het beleid, maar te sterk volgens Kissinger. De troepen terug naar huis halen, was zijn doel. Vandaag zien de Amerikanen zich echter genoodzaakt en nieuwe rol in de regio te spelen. Terugtrekken op een moment dat de opstand in Irak onder controle was, leek Kissinger de enige te verantwoorden strategie. En dat gebeurde niet.

Maar ook in andere landen liep het fout. De Egyptische president Hosni Moebarak heeft Washington als een baksteen laten vallen. In naam van de democratie, heette dat toen. Maar als de nieuwe democratisch verkozenen, de Moslim Broederschap dus, kort daarop door het leger van de macht verdreven worden, blijft het in de Amerikaanse hoofdstad oorverdovend stil. Ook de Libische leider Khaddafi moest weg. Vandaag kent het land een chaos zonder weerga.

Hoe moet het nu met de internationale verhoudingen? Kissinger keert terug naar het verleden. De centrale figuur in Kissingers doctoraat van zo’n zestig jaar geleden was Metternich, de vader van het Congres van Wenen (1814-1815). Het systeem dat tot stand kwam tussen 1815 en 1914 is Kissingers belangrijkste inspiratiebron. Een concert van naties, wordt die periode wel eens genoemd. Er is een samenspel van landen, en ze houden elkaar in evenwicht. Dit moet volgens Kissinger de inspiratiebron zijn, ook voor de VS. Een leidinggevende rol is voor de grootmacht weggelegd, zonder dat daar veel moralisme aan te pas komt. Soms moet ook met rivalen gepraat worden. Essentieel is dat zo elk risico op oorlog binnen aanvaardbare grenzen blijft.

Henry Kissinger, World Order, Allen Lane, 2014, 420 Blz, 37,50 Euro

MICHAËL VANDAMME