Koks zonder kruiden

De Europese politici hebben een nieuw lievelingsmenu: ‘buitenlands beleid’ en ‘veiligheidspolitiek’. Maar het gerecht smaakt nog wat flauwtjes. Heeft er misschien iemand de kruiden gezien?

De situatie van het Europese buitenlandbeleid en de Europese veiligheidspolitiek zou je nog het best kunnen vergelijken met die van een meid die van haar meester de opdracht krijgt voor steeds meer mensen steeds grootsere diners te bereiden in een kleine achterkeuken. De gastheer krijgt steevast van zijn gasten felicitaties voor het glimmende zilver en het uitstekende werk van de ‘de keukenploeg’. De meid krijgt evenwel op haar donder wegens de lange wachttijden tussen de verschillende gangen en ze blijft met de rommel en de afwas zitten.

De vergelijking komt van Chris Patten, Europees commissaris voor Buitenlandse Betrekkingen. Patten gebruikte het beeld in zijn nota over de buitenlandpolitiek en het veiligheidsbeleid van de Europese Unie, een nota gericht aan de hele Commissie.

De laatste Britse gouverneur van Hongkong zit niet verlegen om een provocerende uitspraak. Hij wil immers werk maken van die Europese buitenlandse politiek, die door de staats- en regeringsleiders in ronkende verklaringen een prioriteit en een noodzaak wordt genoemd, hoewel ze er geen middelen voor vrijmaken. Dat werkt Patten danig op de heupen en hij heeft al laten weten dat hij niet van plan is een tweede termijn als commissaris uit te zitten.

Bosnië.

Europa moet staan voor stabiliteit, in een wereld die wordt beheerst door het unilateralisme van de Verenigde Staten. Europa kan, volgens Patten, “een bijdrage leveren aan een wereld die op zoek is naar een effectief multilateraal economisch, wettelijk en politiek kader dat de passies van de landen onder controle houdt, hen helpt met het beheer van hun wederzijdse betrekkingen en een bijdrage kan leveren tot de beheersing van de mondialisering.”

Daarmee moet nu worden begonnen. De verdere uitbouw van de Unie tot mogelijk 29 lidstaten, de realisatie van de interne markt en het streven naar monetaire eenheid, maken het ontbreken van een buitenlands beleid alleen maar duidelijker. Met de val van de Berlijnse Muur is onze horizon helemaal veranderd. “We hadden tot dan toe altijd geweten waar we tegen waren. Nu moesten we gaan vastleggen waarvoor we stonden. We moesten bij machte zijn de instabiliteit aan onze buitengrenzen aan te pakken. De zwakte van Europa bleek overduidelijk tijdens het uur van de waarheid in Bosnië, toen we noch het vechten konden stoppen, noch bij machte waren ernstige onderhandelingen te starten, tot de Amerikanen beslisten tussenbeide te komen.”

Vertraging.

Patten wil het buitenlands beleid en de veiligheidspolitiek bouwen op een dynamische Europese economie. Het is ook het best bekende resultaat van de Europese Unie en we zouden een substantiële bijdrage kunnen leveren tot de uitbouw van op respect van regels gebaseerde vrijhandel.

Dit heeft positieve economische gevolgen voor de armste landen en is vaak ook de aanzet tot een meer open samenleving, maar het kan ook leiden tot polarisatie, want niet iedereen wordt er (overal) beter van. Ook hier heeft Europa een rol te spelen, onder meer door haar buitenlandse hulp. Met een aandeel van 55% in de totale buitenlandse hulp doen we het niet slecht, maar volgens de commissaris is de uitvoering ervan beneden peil. De lidstaten hebben dan wel de fondsen ter beschikking gesteld, maar de mankracht niet aangepast. Bovendien willen de lidstaten zeggenschap houden over de bestedingen. Dit heeft ertoe geleid dat in de voorbije vijf jaar de tijdspanne tussen de beslissing tot steun en de effectieve uitbetaling is opgelopen van drie tot vierenhalf jaar. Voor sommige projecten is de vertraging opgelopen tot ruim acht jaar.

Dit brengt de geloofwaardigheid van Europa in het gedrang. De opgelopen achterstand inhalen is onmogelijk maar in een vernieuwde poging om de landen (gedeeltelijk) te geven wat hen beloofd is, gaat men de jaarlijkse uitbetalingen definitief vastleggen.

Prioriteiten.

Een ander probleem is dat Europa, vooral onder druk van het Europees Parlement, bij elk probleem in elk land wil betrokken worden. We moeten prioriteiten stellen, zegt Patten. Als we onze politiek en inspanningen concentreren op een aantal gebieden zullen we ook betere resultaten boeken. Men kan zich op zijn minst vragen stellen bij het feit dat we 50 miljoen euro hebben ingeschreven voor het opvangen van de gevolgen van de wervelstorm Mitch. Die som – als ze ooit al zal worden besteed – vertegenwoordigt meer dan onze jaarlijkse hulp aan Egypte en is het dubbele van wat Europa beschikbaar stelt voor Rusland, een land dat voor de verdere ontwikkeling van de invloed van de Europese Unie erg belangrijk is.

Onduidelijk.

De job van Patten is frustrerend. Niet alleen loopt het grondig fout met de taken die de Commissie kan opnemen – in hoofdzaak de uitvoering van de steun aan derde landen – maar haar opdracht op het gebied van Buitenlandse Betrekkingen is verre van duidelijk. In de nasleep van de crisis in de Balkan werd dan wel beslist dat er een buitenlandse politiek en een veiligheidsbeleid moest komen, toch blijven de lidstaten dit nog op de eerste plaats zien als iets wat uitsluitend tot hun verantwoordelijkheid behoort. De Commissie heeft niets te zeggen en wil zich ook niet bemoeien met zuivere defensieaangelegenheden, maar ze stelt wel dat het onmogelijk is militaire en niet-militaire acties in afzonderlijke hokjes te plaatsen. Hoe bekijkt men de hulp die ze verstrekt in de Balkan bij het opzetten van administratieve structuren en wat met de training van personeel om de grenscontroles in conflictgebieden te verbeteren?

Omdat de scheiding op zich zo moeilijk is, heeft de Commissie het initiatief genomen met de lidstaten een aantal niet-militaire hoofdlijnen vast te leggen, die de militaire aanvullen.

Voor Patten moet het buitenlands beleid van Europa een stuk verder gaan dan nu het geval is. Dat veronderstelt een nauwe en constructieve samenwerking tussen de lidstaten en de Europese instellingen. Maar die is er nog lang niet.

huib crauwels