Is IAS vergif voor uw KMO?

Eind 2004 moeten beursgenoteerde ondernemingen hun jaarrekeningen neerleggen volgens de internationale IAS/IFRS-normen. Moet de modernisering van ons boekhoudrecht nu voor álle ondernemingen die richting uit?

Er raast een revolutie door de rekeningen van Europese ondernemingen. Met uitzondering van boekhouders, financiële vaklui en een handvol academici ligt echter niemand echt wakker van de verplichting voor beursgenoteerde ondernemingen om hun rekeningen voor te leggen volgens de internationale IAS/IFRS-normen. En hoe kan het ook anders, net als bij de overgang naar 2000 en de invoering van de euro wrijven informatici, trainers en consultants van allerlei slag zich momenteel in de handen, vooral omdat de IAS/IFRS-referentie tegen 2007 uitgebreid zou worden tot alle andere ondernemingen.

Gérard Delvaux, bedrijfsrevisor en accountant, is er niet de man naar om de stroom te volgen zonder zich ernstig vragen te stellen over de gevaren van zo’n verandering. “Het boekhoudrecht moderniseren, tot daar aan toe. Maar om je halsoverkop in een avontuur te storten dat nog zoveel onbekenden inhoudt? Nee!” waarschuwt hij. Tegelijk benadrukt hij dat het boekhoudersgild nog duidelijker een standpunt moet innemen. “Het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten ( IAB) en het Beroepsinstituut van Erkende Boekhouders en Fiscalisten ( BIBF) moeten ten strijde trekken tegen dereguleringen die de ondernemingen veel zullen kosten en die decennia van denkwerk, evolutie en boekhoudervaring – die overigens door de meeste professionals aanvaard worden – op de helling dreigt te zetten. En dat ten voordele van Angelsaksische regels.”

Delvaux beschouwt de overstap naar IAS/IFRS als het afzweren van de patrimoniale benadering en het heilige principe van behoedzaamheid. Dat zal het gevaar voor boekhoudkundige manipulaties, en dus mogelijke fraude, alleen maar verhogen. Schandalen als Enron en Lernout & Hauspie zijn perfecte voorbeelden van de ontsporingen die kunnen voortvloeien uit het oneigenlijke gebruik van rekeningen, gestoeld op subjectieve elementen. “Welke bedoelingen hebben de voorstanders van de IAS/IFRS-normen? De waarde van een onderneming laten overeenstemmen met de waarde van haar aandelen op de financiële markt. Op zich is dat geen realistisch idee, want de beurswaarde van een aandeel wordt, naargelang van de omstandigheden, altijd bezoedeld door psychologische en subjectieve elementen,” aldus Delvaux. “Bovendien is ze onderworpen aan de wet van vraag en aanbod. Als u weet dat er tussen de boekhoudkundige en de beurswaarde een verhouding kan bestaan die gaat van één tot tien, dan is het niet moeilijk om in te zien tot welke ontsporingen dat kan leiden.”

Moeilijkheden en gevaren

“Volgens de IAS/IFRS-normen is de notie van provisie voor risico’s en lasten, en meer bepaald die van een provisie voor groot onderhoud, niet meer gepast,” legt Delvaux uit. “Wat de waardering van de voorraden betreft, wordt de notie van directe kosten afgevoerd ten voordele van de full cost. Dat leidt uiteraard tot een hogere waardering van het patrimonium, met het risico dat daarmee kostenelementen geactiveerd worden.”

Ook voor de meest florissante ondernemingen is de overgang naar de IAS/IFRS-normen niet onbelangrijk. Het geval van Belgacom illustreert dat: naargelang je de Belgische boekhoudnormen of de IAS/IFRS-standaarden hanteert, bedragen de reserves van de Belgische operator hetzij 1,4 miljard, hetzij 4,6 miljard euro. Bezwaarlijk een verwaarloosbaar verschil, dachten wij. Is het dan toeval dat de raad van bestuur zich gebaseerd heeft op de rekeningen die volgens de internationale normen werden opgemaakt om te beslissen welk deel van de winst hij zou toewijzen aan de uitbetaling van een dividend?

“De IAS/IFRS-normen kunnen doeltreffend worden toegepast op de grote beursgenoteerde ondernemingen. Maar op basis van mijn ervaring meen ik dat ze moeilijk toepasbaar zullen zijn op andere categorieën van bedrijven, vooral dan de KMO’s,” waarschuwt Delvaux. “De boekhouding moet zich volgens mij bezighouden met het optekenen van de kostprijs van goederen-, geld- en juridische stromen tegen historische kosten. Dat leidt tot duidelijke boeken die voor iedere belanghebbende begrijpelijk zijn, zonder dat er luchtkastelen gebouwd worden, meer bepaald via de actualisering van toekomstige winsten.” Een boekhouding normeren met waarderingstechnieken die steunen op extrapolaties, zal volgens hem leiden tot een overschatting van de activa en een onderschatting van het passief, wat uiteraard indruist tegen de bedoelingen van de overheid. Delvaux: “Kortom, het is de hoogste tijd om mensen bewust te maken van de mogelijke gevaren. Niemand mag zich laten verleiden tot kuddegeest.”

Jean-Marc Damry

“De IAS/IFRS-normen doen afstand van het voorzichtigheidsprincipe. De kans op fraude wordt dus groter.” (Gérard Delvaux, bedrijfsrevisor)