HENRY VAN DE VELDE – CHARLES EAMES

Het Designmuseum Gent stelt tot eind september industriële huishoudtoestellen tentoon. Wij werden vooral aangetrokken door de parallel lopende expo’s met meubilair van Ray en Charles Eames en door de kleine gebruiksvoorwerpen, het meubilair en de nooit eerder gepubliceerde foto’s van het werk van de designer-architect Henry Van de Velde.

Henry Van de Velde (1863-1957) kwam dit jaar nog in het nieuws met de Gentse boekentoren, die dringend aan restauratie toe is. Hij groeide op en studeerde in Antwerpen schilderkunst. Anno 1886 sloot hij zich aan bij de Antwerpse groep ‘Als ik Kan’ en was een van de oprichters van ‘L’Art Indépendant’ (ook in de Scheldestad). Een paar jaar later werd hij lid van ‘Les Vingts’ en maakte kennis met de pointillisten Georges Seurat en Paul Signac.

Vanaf 1892 hing Van de Velde zijn schildersplunje aan de wilgen en concentreerde zich op ontwerpen. Zijn eerste verwezenlijking was zijn woning ‘Bloemenwerf’ in Ukkel (1895). De invloed van de Engelse woningarchitectuur (zoals van Charles Voysey) is in dit werk van de autodidact in de architectuur volop aanwezig, maar zijn opleiding als kunstschilder en zijn geoccupeerd zijn met toegepaste kunsten maken van deze woning een totaalconcept, waar alles (tot in de laatste details) een geheel uitademt. In tegenstelling tot Victor Horta, bij wie emoties worden omgezet in complexe esthetiek, weet Van de Velde al vanaf zijn eerste architecturale werk de nuchtere zakelijkheid van het bouwen te vertalen in een esthetische eenvoud.

Datzelfde jaar wierp hij zich in de internationale schijnwerper door zijn ontwerp van vier kamers voor de galerie van Siegfried Bings ‘Maison L’Art Nouveau’ in Parijs en zijn deelname aan het Salon de la Libre Esthétique (1896). Van de Velde wordt een van de voortrekkers van de art nouveau, maar zijn ontwerpen zijn minder decoratief en meer functioneel dan die van zijn landgenoot Horta. Hij verhuisde naar Berlijn en kwam volop tot ontplooiing in Weimar, waar hij zich vanaf 1902 vestigde en in 1908 directeur werd van de nieuwe School voor Toegepaste Kunsten – de voorloper van Bauhaus.

Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verliet Van de Velde Duitsland en emigreerde naar Zwitserland. Na de oorlog werd hij professor aan de universiteit van Gent. Hij stierf in Zürich. Zijn Jugendstilontwerpen en zijn propageren van het modernisme maken van de totaalkunstenaar Henry Van de Velde een monument op zich.

De bescheiden hommage aan Charles Eames, die honderd jaar geleden werd geboren in St. Louis, Missouri, illustreert met enkele meubelstukken het revolutionaire aspect van deze designtenor. Charles Eames toonde, samen met zijn tweede echtgenote Ray Kaiser, aan hoe modern design kan en moet gebruikt worden om de levenskwaliteit te verbeteren. Onder invloed van de Fin Alvar Aalto en het industriële gebruik van multiplex experimenteerde Charles Eames met vormen van gelaagd hout, iets wat hem na de Tweede Wereldoorlog een expositie in het New Yorkse MOMA opleverde en zou leiden tot de befaamde Lounge Chair uit 1950. In 1948 won het echtpaar Eames de tweede prijs tijdens de International Competition for Low-Cost Furniture Design, en wel met een innovatieve serie stoelen van geperst fiberglas.

Vanaf de jaren zestig werden deze toen opzienbarende zitmeubelen in vele en vrolijke kleuren geproduceerd. Ook de fameuze Wire Chair en Eames’ revolutionaire experimenten met aluminium worden geshowd.

Henry Van de Velde en Charles Eames, tot 30/9, dagelijks (behalve ma) van 10.00 uur tot 18.00 uur, in het Designmuseum Gent, Jan Breydelstraat 5, Gent. Info: tel. 09 267 99 99, www.designmuseumgent.be

Piet Goethals