Groeien zonder financiële risico’s

U koestert grootse plannen voor uw kmo? Dan hebt u veel geld nodig. Er bestaan diverse soorten financiering: krediet op korte termijn, mezzanine-financiering, zelffinan- ciering… Met deze tips kunt u groeien zonder buitensporige schulden aan te gaan.

“Groeien is voor een onderneming geen verplichting, maar een doelstelling”, zegt Olivier Kahn, accountant en coördinator van het Centrum voor Ondernemingen in Moeilijkheden. “Een bedrijf hóéft niet groter te worden: het kan klein én gelukkig zijn.” Koestert u als bedrijfsleider toch de ambitie om uw kmo op organische wijze te laten groeien, dan hebt u de keuze tussen vier opties: marktpenetratie, nieuwe producten ontwikkelen voor uw huidige markten, nieuwe markten aanboren met uw huidige producten of nieuwe producten ontwikkelen om er nieuwe markten mee te veroveren. De ene strategische formule vergt meer middelen dan de andere (zie kader hiernaast).

Een onderneming kan ook kiezen voor externe groei, via overnames dus. Een strategie die veeleer is weggelegd voor vrij grote bedrijven. Maar er is nog een derde scenario dat in de toekomst weleens aan belang zou kunnen winnen, meent Kahn. Voor een alliantie zijn minder middelen nodig omdat de partners de middelen delen. Bovendien garandeert een alliantie elke partner een zekere mate van onafhankelijkheid. Zo kunnen twee ondernemingen bijvoorbeeld samen commerciële acties opzetten en de kosten voor onderzoek en ontwikkeling delen, maar toch hun eigen klanten en markten behouden.

Hoeveel werkkapitaal is er nodig?

Voor welke aanpak u ook kiest, een onderneming die groeit moet haar structuur aanpassen aan de omvang. Om meer te kunnen verkopen zijn er doorgaans meer machines, meer arbeidskrachten en meer plaats nodig. En daar hangt een prijskaartje aan vast. “Een groeiende onderneming heeft op twee niveaus kapitaal nodig: op middellange en lange termijn om de investeringen en de uitbreiding van de structuur te financieren, en op korte termijn om de exploitatie zelf – de toename van de voorraden en dergelijke – te bekostigen”, aldus Kahn.

Wanneer een onderneming ervoor kiest om te groeien met bestaande producten op huidige markten, kan de directie meestal vrij makkelijk voorspellen hoeveel werkkapitaal nodig zal zijn. “Er is een rechtstreeks verband met de toename van de voorraden en het aantal klanten. Het risico dat die klanten niet betalen, wordt normaal gezien gecompenseerd door de schulden die de onderneming heeft bij haar leveranciers.” Berekenen hoeveel werkkapitaal nodig is wanneer de onderneming wil groeien via nieuwe markten of met nieuwe producten, is veel moeilijker. Het valt nu eenmaal niet te voorspellen hoe de markt zal reageren op nieuwe producten.

Investeringen: diverse formules

Voor de investeringen zijn er meerdere oplossingen. “Sommige bronnen hoeven niet te worden terugbetaald: een kapitaalverhoging, zelffinanciering, subsidies. Kies je voor een lening bij de bank, een mezzaninefinanciering of een lening bij derden, dan impliceert dat daarentegen dat je schulden maakt en dus intrest moet betalen.” Ook om de exploitatiecyclus te financieren, zijn er meerdere formules: een voorschot op vaste termijn of straight loan (u ontleent een bedrag tijdens een vaste termijn om de kasbehoeften te financieren of te consolideren), factoring (u verkoopt commerciële schuldvorderingen aan een bureau dat instaat voor de invordering, zelfs al blijft de debiteur in gebreke), voorschotten op de rekening-courant van vennoten van de onderneming (fiscaal interessant) enzovoort.

Kahn benadrukt dat groeien via kredieten op korte termijn erg gevaarlijk is. “Het uitstellen van de betaling van leveranciers, sociale bijdragen of fiscale schulden om de exploitatie te bekostigen, houdt grote risico’s in. Het systeem kan op elk ogenblik in elkaar klappen en tot enorme financiële problemen leiden.” De conclusie is duidelijk: “Een behoefte aan werkkapitaal moet je financieren met kapitaal waar de onderneming lange tijd over kan beschikken.”

Een schuldenlast kan leiden tot een zogenaamd positief hefboomeffect, wanneer het eigen vermogen van de onderneming meer opbrengt dan de intrest die ze voor de financiering moet betalen. In de omgekeerde situatie is er sprake van een schaareffect: hoe meer schulden de onderneming maakt, hoe erger de toestand wordt. Het komt er dus op aan een goede kijk te hebben op drie aspecten: de solvabiliteit (die niet in gevaar mag worden gebracht), het financiële hefboomeffect (dat positief moet zijn) en de verhoopte cashflow (die hoger moet liggen dan de aflossingen aan kapitaal en intresten).

Schematisch kunnen we stellen dat ondernemingen die enkel groeien via eigen vermogen, snel op hun grenzen zullen botsen en dat bedrijven die zich maximaal in de schulden steken, daardoor extra kwetsbaar worden. Een evenwicht tussen externe en eigen middelen is de gulden middenweg.

Werkkapitaal financieren met winst

Voor het eigen vermogen bestaat er een minimumgrens, die verschilt naargelang van de sector. “Grosso modo moet het eigen vermogen tussen 20 procent (voor dienstverlenende bedrijven) en 33 procent (voor bewerkende en verwerkende industrie) van de totale middelen vertegenwoordigen. Is dat niet zo, dan kan de bank een toename van het eigen vermogen eisen voordat ze een krediet toekent.”

En er is nog een beperking waarmee u rekening moet houden: de zelffinanciering van de onderneming. Volgens de Franse econoom Robert Papin kan een onderneming alleen gestaag groeien als haar zelffinanciering de stijging van de behoefte aan werkkapitaal evenaart of overschrijdt. “Om de financiële structuur van het bedrijf intact te houden, moet je de stijgende behoefte aan werkkapitaal financieren met de winst”, verduidelijkt Olivier Kahn. “Anders moet je het werkkapitaal bekostigen met dure leningen waarvoor je intresten moet betalen. Die knabbelen aan de marges, doen de zelffinancieringscapaciteit dalen en storten de onderneming in een helse spiraal. Een onderneming die groeit, dreigt – althans in de beginfase van die groei – een deel van haar rentabiliteit te verliezen. Die situatie mag niet blijven duren.”

Mis onze zomerreeks niet Olivier Kahn maakt u wegwijs in het financiële beheer van een kmo

JACQUELINE REMITS

“Het uitstellen van de betaling van leveranciers, sociale bijdragen of fiscale schulden om de exploitatie te bekostigen, houdt grote risico’s in”