Geschiedenis van de litho

Een grote, subliem gestoffeerde tentoonstelling in La Louvière schetst de geschiedenis van de lithografie. En, terwijl u in Henegouwen bent : in Mont-sur-Marchienne lichten de foto’s van Jevgeni Chaldei een tipje van de sluier van de Sovjet-Russische 20ste eeuw.

Aloys Senefelder was slechts een berooid dramaturg die niet eens de geschiedenisboeken zou hebben gehaald, ware het niet dat hij louter toevallig het procédé van de lithografie uitvond. Dat gebeurde in 1797 in München. Toen hij met een stuk zeep de nota van zijn wasvrouw overschreef, merkte hij dat vethoudende stoffen en water elkaar afstoten. Het volstond om de zeep te vervangen door een vette inkt en een kalksteen te gebruiken om de beschikking te krijgen over een goedkope reproductiemethode.

Over drie verdiepingen toont het Centre de la Gravure et de l’Image Imprimée in La Louvière, weliswaar enkel uit Belgische verzamelingen, een merkwaardige historische en artistieke selectie van lithografieën. Romantici zoals Delacroix maakten van die techniek gebruik in zwart-wit, maar ook Goya en Daumier gebruikten haar als expressiemiddel om een en ander aan de kaak te stellen. En dan kwamen Manet, Corot, de geheimzinnige Odilon Redon, maar ook affiche-ontwerpers zoals Chéret, Mucha en Toulouse-Lautrec, die er meer ziel en kleur inbrachten. Tijdens de 20ste eeuw Van Picasso tot Alechinsky, van Max Ernst tot Koruda, van Tapiés tot Rauschenberg komt de litho tot ontplooiing in ateliers waar de kwaliteit van het geleverde werk heel wat te danken heeft aan de vaardigheid van de arbeiders.

De tentoonstelling 250 werken van een uitzonderlijke kwaliteit belicht zowel Belgische kunstenaars als grote internationale namen.

Fotografie. In Mont-sur-Marchienne bij Charleroi geeft het Musée de la Photographie ons de gelegenheid de beelden te ontdekken van Jevgeni Chaldei, een sovjetjood geboren in de Oekraïne in 1917 en onlangs overleden. Een van de meest beroemde foto’s van Chaldei is die van de soldaat van het Rode Leger die de sovjetvlag neerplant op de top van de Reichstag. Een foto die later overigens geretoucheerd werd om propagandaredenen. De wereld van Chaldei zit trouwens helemaal ingebed in de Tweede Wereldoorlog : de stalinistische zegetochten van de overwinnaars, de collectieve zelfmoord van een nazifamilie, de processen van Nürnberg, de martelgang van de joden zelf kreeg hij ook af te rekenen met antisemitisme. Chaldei was een fotograaf die de formele kracht van sommige Russische constructivisten kon weergeven dankzij zijn gevoel voor afstelling en zijn zin voor het detail. Hij bleef overigens altijd trouw aan de idealen die Stalin zelf afgezworen had. Een boeiende tentoonstelling die vragen oproept over de politieke propaganda.

Alain Delaunois

“Lithographie, 1797-1997″. Centre de la Gravure et de l’Image imprimée, rue des Amours 10, 7100 La Louvière. Tot 14 december. Tel.(064)24.48.58.”Chaldei, fotograaf onder Stalin”. Musée de la Photographie, avenue P.Pastur 11, 6032 Mont-sur-Marchienne/Charleroi. Tot 30 november. Tel.(071)43.58.10.

Toulouse-Lautrec. Affiche voor La goulue au Moulin Rouge.

De inname van de Reichstag door het Rode Leger, 1945, door Jevgeni Chaldei.