Ethisch produceren en consumeren

Dara O’Rourke, Shopping for Good, MIT University Press/Boston Review, 2012, 128 blz., 15 euro

‘Koop fair trade’, ‘koop ecologisch’, ‘koop lokaal’, ‘koop artisanaal’. Al jaren proberen de overheid en ngo’s het consumptiegedrag van Jan Modaal te sturen en zetten ze ook producenten onder druk. Zo kwam Greenpeace onlangs uit met een rapport over het gebruik van giftige stoffen in kledij. Op basis daarvan beloofde Inditex (Zara) om vanaf 2020 geen giftige stoffen meer te gebruiken

De bedoeling is ethisch produceren en consumeren aan te zwengelen. Dat gebeurt met wisselend succes, zegt Dara O’Rourke in Shopping for Good. O’Rourke is professor aan Berkeley en oprichter van de website GoodGuide.com, een soort Test-Aankoop voor ethische producten.

O’Rourke vindt dat het ethisch consumeren maar kan slagen als de consument ook zelf bewust wordt van de noodzaak ervan, zonder impulsen van hogerhand. In de VS maken consumentenbestedingen zowat 70 procent van het bruto binnenlands product (bbp) uit. Dat maakt dat klanten producenten kunnen dwingen hun beleid te wijzigen.

Het probleem volgens O’Rourke is dat er een hemelsbreed verschil is tussen wat consumenten zeggen en wat ze doen. Ze zeggen wel dat ze wakker liggen van het feit of een textielonderneming zijn arbeiders in Bangladesh wel in een gezonde werkomgeving laat werken of genoeg betaalt. Maar in de praktijk kijken ze alleen naar de prijs van een kledingstuk.

Het resultaat van de relatieve gevoelloosheid van de meeste consumenten is dat er steeds meer sceptici opstaan die beweren dat de markt voor ethische producten altijd vrij klein, tussen 1 en 5 percent, blijft. Consumenten willen zogezegd wel een groener product, maar dat mag niet meer kosten.

Is het pleidooi voor ethisch produceren en consumeren dan preken in de woestijn? Neen, benadrukt O’Rourke. Het kan anders. Dat bewijst de onderneming Knights Apparel dat Alta Gracia oprichtte in de Dominicaanse Republiek. Alta Gracia maakt sweaters en T-shirts voor Amerikaanse universiteiten. Zijn werkneemsters verdienen 3,5 keer het minimumloon. Daardoor bedragen de productiekosten van een T-shirt 4,80 in plaats van 4 dollar. Het T-shirt wordt verkocht tegen 8 dollar aan de Amerikaanse groothandelaar en kost in de winkel van de universiteit 18 dollar. Knights Apparel vangt de kleinere marge van 80 cent op. Textiel dat gemaakt wordt door goedbetaalde werknemers en niet te duur is: voor O’Rourke het bewijs dat goedkope ethische producten mogelijk zijn. Al waarschuwen critici dat de textielsector zo concurrentieel is dat het project van Knights op termijn economische zelfmoord is.

O’Rourke loopt ook hoog op met het project Red, waarbij ondernemingen zoals American Express in 2006 beslisten een deel van de opbrengsten van de verkoop van producten van een Red-label (onder andere een aantal iPods en iPhones) te storten in het Global Fund to Fight Aids, Tuberculosis and Malaria. Maar in datzelfde jaar al meldde het Amerikaanse vakblad Advertising Age in een vlijmscherp artikel dat de campagne vooral veel geld gekost en erg weinig opgebracht had.

THIERRY DEBELS