Dolen in het labyrint

De goedkeuring van de jaarrekening van de NMBS is drie weken uitgesteld. Een provisie van 175 miljoen euro, die gepland was voor herstructureringen, had niet teruggenomen mogen worden. Daardoor wijken de officiële resultaten van de spoormaatschappij te ver af van de bedrijfseconomische realiteit. “De maatschappij mag niet langer haar cijfers oppoetsen,” gispte federaal minister van Mobiliteit en Vervoer IsabelleDurant ( Ecolo). De manier waarop de NMBS haar boekhouding voert, maakt het voor de overheid bijzonder moeilijk om een duidelijk zicht te krijgen op de financiering van haar activiteiten, vond de minister.

Een logisch, verdedigbaar standpunt van de politiek verantwoordelijke. Met enige zin voor humor zouden we kunnen schrijven: zoals we dat van haar gewoon zijn. De redenering over de provisie is evenwel lek. De cijfers van de NMBS zullen door het afboeken van de provisie de economische realiteit niet dichter benaderen. Bij het spoorbedrijf staan immers opvallend veel wetten en bezwaren tussen droom en daad. Het niet terugnemen van de provisie impliceert ook dat er geherstructureerd zal worden bij de NMBS. Benieuwd of de vakbonden dat ook zo begrijpen.

Dat het voor de overheid moeilijk is om een duidelijk beeld te krijgen van de financiering van de spoormaatschappij, klinkt als een zouteloze grap van een stand-upartiest met heimelijke politieke ambities. Je moet er ook zicht op willen krijgen. Neem de liberale vakbond VSOA. Die bond de kat de bel aan met een nota aan eendagsspoorbaas Christian Heinzmann, waarin de echte cijfers werden gebruikt. “Ongetwijfeld zal men pogen u andere cijfers voor te houden”, klonk het. Terwijl hun gegevens net zo goed uit de boekhouding werden geplukt en de opstellers niet eens wisten dat de NMBS ook aandeelhouder van HST-Fin is. Ze gingen ervan uit dat de cashflow negatief is, “omdat iedereen dat weet.”

Minister Durant kreeg bij haar aantreden in 1999 van toenmalig gedelegeerd bestuurder Etienne Schouppe een bundel met alle speciale wetten en regels die de NMBS-boekhouding beïnvloeden. De HST-Fin-constructie (zie Trends, 30 mei 2002) is daarvan het meest spectaculaire voorbeeld. Door het systeem kon de overheid makkelijker de Maastrichtnorm halen. Nadeel was dat de jaarrekeningen nog verder verwijderd raakten van de economische realiteit en dat zelfs de schuldgraad niet meer kon worden gebruikt om de gezondheid van de onderneming te meten.

Drie jaar later heeft de groene minister nog niet veel gedaan om de cijfers transparanter te maken. De nieuwe spoorwet van maart 2002 voerde corporategovernance in, maar veel boekhoudkundige vereenvoudigingen zaten niet in het pakket. Bovendien moet de NMBS zowat een derde van het investeringsbudget zelf vinden, waardoor ze wordt veroordeeld tot financiële spitstechnologie. Het is niet omdat er een nieuwe gids is in het labyrint, dat het makkelijker wordt je weg te vinden. Durant moet eerst de doolhof afbreken. Alleen kost dat een flink pak méér dan de overheid wil betalen.

Luc Huysmans [{ssquf}]