De winnaar heeft niks gewonnen

De eerste inauguratie van Barack Obama was omkleed met guirlandes van hoop en verandering. Zijn tweede wordt bezwaard met inertie en akelige voorgevoelens. In het komende jaar zulllen de Amerikanen beseffen hoe weinig de recente verkiezingen hebben opgelost.

De auteur is bureauchef Washington van The Economist.

Tijdens zijn eerste campagne voor het presidentschap maakte Obama heel wat ambitieuze beloften: de opwarming van de aarde een halt toeroepen, of van Washington DC een fijne plaats voor beide partijen maken. Dit keer hield hij het wijselijk bij meer bescheiden doelstellingen. Hij heeft bijvoorbeeld plechtig beloofd de binnenlandse olieproductie op te voeren en het stijgingspercentage van de studiegelden af te remmen. Ongetwijfeld maakt hij daar werk van. Maar het brandpunt van zijn vijfde ambtsjaar is de begrotingsknoeiboel waarin de Verenigde Staten zitten.

De Amerikaanse begrotingsbeproeving komt eraan in twee brokken. De eerste is de ‘fiscal cliff‘, een combinatie van aflopende belastingverminderingen en automatische bezuinigingen die begin 2013 van kracht wordt. Niemand wil dat eigenlijk laten gebeuren, omdat de economische gevolgen zwaar zouden zijn (zie kader Weg van de afgrond). Hoe dan ook worden de maatregelen ofwel door het ontslagnemende ofwel door het aantredende Congres geschrapt of vertraagd. Maar dan is er nog altijd de tweede brok: een oplossing op lange termijn uitdokteren voor het grote Amerikaanse tekort, de gammele belastingwetgeving en de uit de pan rijzende uitgaven voor ‘entitlements‘, de federale zorg- en pensioenprogramma’s.

Obama en de Republikeinse meerderheid in het Congres kibbelden de voorbije twee jaar over een ‘groot compromis’ om het tekort te verlagen. Ze geraakten echter nergens. Obama wou een belastingverhoging, maar de Republikeinen zagen meer in grotere besparingen. De president maakte van de belastingverhoging voor de rijken en de verhoging van de uitgaven in onder meer infrastructuur en onderwijs hoofdpunten van zijn herverkiezingscampagne. Heel wat Republikeinen riepen intussen op tot belastingverlaging, meer uitgaven voor defensie en veel grondiger snoeiwerk in al het overige. Veel meer dus dan de meeste Democraten konden toestaan.

Obama houdt vol dat zijn overwinning, gekoppeld aan de nieuwe Democratische meerderheid in de Senaat, een mandaat vormt voor zijn versie van de deficitverlaging. De verkiezingen lieten echter een gemengd beeld zien: Obama haalde ternauwernood de meerderheid van de stemmen en de Republikeinen behielden hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.

Verteerbaar compromis

Bovendien is zowel de Republikeinse als de Democratische partij orthodoxer geworden na het vertrek van een aantal centrumfiguren. Beide zijden verzetten zich tegen elk compromis. De Republikeinen bestempelen elke belastingverhoging als een zinloze belemmering van de economie en elke toename van de bestedingen als een roekeloos vergroten van de staatsschuld. Het resultaat is nog meer gekibbel van het soort dat Washington voortdurend bezighield tijdens de laatste twee jaren van Obama’s eerste ambtstermijn.

Uiteindelijk vallen de begrotingsonderhandelingen wel terug op de formule die voor de verkiezingen voorgesteld — en verworpen — werd. De Republikeinen wordt gevraagd een verhoging van de inkomsten te slikken, zij het in de verteerbare vorm van een verlaging van de tarieven, gekoppeld aan de sluiting van de achterpoortjes. Van de Democraten wordt verwacht dat ze besparingen aanvaarden in de sociale uitgaven. Ook die nemen een meer verteerbare vorm aan en omvatten een hervorming van de wijze waarop Medicare gemanaged wordt en een wijziging van de aanpassing van de sociale zekerheid aan de inflatie.

Uiteindelijk is een of andere externe druk nodig om tot een akkoord te komen. De kiezers kwamen daar niet toe in november, maar de markten vullen vroeg of laat de leemte op. Als er nog eens een vrijwillige deadline voor een akkoord over de schuldenlast gemist wordt, vooral als dat gepaard gaat met ‘fiscal cliff’-achtige gevolgen, dan gaat de aandelenmarkt aan het zwijmelen. En dat houdt de geesten in het Congres veel meer bezig dan een onzekere verkiezingsuitslag.

EDWARD MCBRIDE, ILLUSTRATIE JENS CLAESSENS

Uiteindelijk vallen de begrotingsonderhandelingen terug op de formule die voor de verkiezingen voorgesteld — en verworpen — werd.