De vrouw op de barricade

De globalisering schept nieuwe carrièremogelijkheden, en dan vooral voor jonge, dynamische vrouwen. Al lijken niet alle mannen dat zomaar te aanvaarden.

Het verhaal van de globalisering lijkt op het eerste gezicht een typisch mannelijke avonturenfilm. Jonge mannen in spannend T-shirt tokkelen op hun computer. Oudere mannen in maatpak spoeden zich naar vergaderingen om er handelsbarrières op te ruimen. De heren Gates, Jobs en Turner laten hun grootse ideeën op het immense schouwtoneel los. Waarop een long shot van de aarde volgt, verankerd in breedbandverbindingen en door satellieten bewaakt. Het lijkt wel James BondsThe World is Not Enough, met flitsende vliegtuigen, jachtige B2B-meetings en Nokia‘s die in directiekamers liggen te trillen.

70% van de nieuwe jobs gaat naar vrouwen

Maar de subplot is ook de moeite waard. De globalisering en de nieuwe economie hebben een ongelooflijke invloed gehad op de tewerkstelling van vrouwen. Zeventig procent van de 4 miljoen nieuwe jobs van de voorbije twee jaar in de Europese Unie werd door vrouwen ingevuld.

Emma Holmes runt in Londen een Gap Kids-winkel uit. Ze krijgt kansen die haar moeder nooit gekregen heeft: “Als ik morgen wakker word en zin heb om in San Francisco te gaan werken, dan kan dat. Ik krijg van Gap een job zodra daar een vacature komt.”

Voor wie tot de gelukkigen behoort en een goede opleiding genoot, is de nieuwe economie geweldig. Met een goede opleiding ligt de wereld aan je voeten, meent de 29-jarige Sinead Masterson. Ze komt uit een arbeidersgezin in Dublin. Masterson behaalde twee diploma’s in de informatietechnologie. Nu werkt ze als IT-consultant op de afdeling aandelen en derivaten bij een multinationale bank in Londen. Ze maakt deel uit van een internationaal team. Het lijkt wel de Verenigde Naties, vindt ze. Ze reist naar Tokio en New York. Ze doet haar werk graag en verdient goed. Ze werkt slechts vier dagen per week, op basis van een jaarlijks te vernieuwen contract. Deze regeling biedt haar de nodige vrijheid. Tussen twee contracten in kan ze voor zes maanden op reis vertrekken, even op adem komen of een cursus volgen.

Al kun je natuurlijk net zo goed argumenteren dat ze geen werkzekerheid, geen recht op pensioen, geen betaalde vakantie of zwangerschapsverlof heeft. “Wanneer ik niet kom opdagen, word ik inderdaad niet betaald,” vertelt Masterson. En er zijn nog wel meer nadelen verbonden aan de globalisering: hoewel de bewegingsvrijheid binnen de Europese Unie meer carrièremogelijkheden heeft opgeleverd voor vrouwen, zijn ook de competitie en bijgevolg de stress vermeerderd. Dankzij de nieuwe media kunnen vrouwen van thuis uit werken, maar de moderne communicatiemiddelen maken het de vrouwen ook moeilijker om de kantoordeur achter zich dicht te trekken. Een Amerikaanse wind heeft ervoor gezorgd dat de ouderwetse directiestijl wegdeemsterde. Maar hij heeft ook de komst van een 24/7-werkrooster ingeluid. Soepeler bedrijfsstructuren vergemakkelijken de onderhandelingen over deeltijds werk, maar kunnen ook extra zwangerschapsverlof en gunstige pensioenregelingen in de weg staan. Vrouwelijke managers onderhandelen met hun babysitter om – nog maar eens – langer te blijven. En vrouwen mogen dan al geholpen hebben om het arbeidsproces een stuk ‘informeler’ te maken – onder meer door flexibele werktijden en deeltijds werk af te dwingen – een Europese vrouw die deeltijds werkt, verdient nog altijd 40% minder per uur dan een mannelijke collega die voltijds werkt.

Moeders willen werken, vaders helpen bij de opvoeding

De opvattingen over het opvoeden van kinderen is in de nieuwe omgeving volop in beweging. De flexibele werktijden gelden immers niet alleen voor vrouwen. De generatie die al bij het ontbijt faxen stuurt naar Peking en om middernacht telefonische vergaderingen houdt met Silicon Valley, heeft een nieuwe kijk op ouderschap. De moeders willen werken, de vaders willen helpen bij de opvoeding van hun kinderen.

“In het verleden functioneerden vrouwen op de arbeidsmarkt steeds in de marge van een mannelijk werkmodel,” merkt Julie Mellor op. Ze is voorzitter van de Britse Commissie voor Gelijke Kansen. “Nu vormt het verleden van de vrouw steeds meer de toekomst van de man.”

Sommige regeringen en bedrijven beginnen te beseffen dat flexibele werkregelingen zin hebben binnen een werkregime dat de klok rond gaat. Vanaf deze maand krijgen Duitse arbeiders het recht om in hun huidige job deeltijds te werken. Vorig jaar had de Britse investeringsbank Lloyds TSB al beslist om de traditionele werkdag af te bouwen. De bank bood haar personeel de keuze uit een heel gamma mogelijke werkroosters. En wat blijkt? Het zijn lang niet alleen vrouwen die hun buik vol hebben van negen-tot-vijf-jobs. Vijftig van de 200 personeelsleden die op het aanbod van Lloyds ingingen, waren mannen.

Toch blijven het voornamelijk mannen die de beslissingen nemen. In Groot-Brittannië staat er maar in één bedrijf op de twintig een vrouw aan het hoofd. In de grootste Franse bedrijven nemen de vrouwen amper 7% van de kaderfuncties voor hun rekening. In Amerika is het niet veel beter: 90% van de kaderfuncties bij bedrijven op Wall Street wordt door een man ingenomen. Zelfs bij bedrijven zoals de Duitse farmaceutische reus Bayer, waar in de jaren ’80 een programma liep om vrouwen op te leiden en te stimuleren, is er geen enkele vrouw die een echte machtspositie bekleedt. Het aantal vrouwen in het middenkader is verdubbeld sinds het begin van het programma, maar de directie van Bayer bestaat nog steeds uit een clubje van acht mannen. Ook op het volgende managementniveau is er bij de 150 afdelingshoofden slechts één vrouw terug te vinden. “We werken eraan, maar daar is tijd voor nodig,” beweert Elke Lekenstein, personeelshoofd bij het hoofdkantoor van Bayer nabij Keulen. Zéér veel tijd, blijkbaar.

Vrouwen richten een derde van alle nieuwe bedrijven op

Steeds meer Europese vrouwen verlaten de bedrijven van de oude stempel om zelf nieuwe ondernemingen op te starten. In Duitsland wordt een derde van alle nieuwe kleine bedrijven door een vrouw opgericht, in Frankrijk een kwart. Ze moeten wel een probleem onder ogen zien. Mannen die een bedrijf verlaten, hebben meestal teams gevormd, terwijl vrouwen op hun eentje weggaan. “Vrouwen hebben geen tijd om na het werk op café sociale netwerken te vlechten,” zegt Jackie Brierton van het Wellpark Enterprise Centrum in Glasgow. “En het is precies dankzij een hecht netwerk dat je voet aan de grond krijgt in de nieuwe economie.”

De technologische kloof tussen mannen en vrouwen wordt elke maand kleiner. Steeds meer vrouwen in verschillende landen, regio’s en sociale klassen, op wie informatietechnologie vijf jaar geleden nog geen vat had, wagen zich op het internet. De typische internetbedrijven zijn echter ver van vrouwvriendelijk. Meer nog, het is een machoclubje.

“Tot voor enkele maanden werkte ik bij een Europese start-up,” vertelt journaliste Rana Foroohar. “Ik nam die job omdat ik wel zin had om met mensen te werken die onbevooroordeeld en ondernemend zijn en een nieuwe wereld bouwen op zakelijk vlak. Ik werd echter bijna onmiddellijk geconfronteerd met de harde realiteit van de nieuwe economie in Europa. Veel start-ups stellen mensen uit de oude economie tewerk, namelijk investeringsbankiers en managementconsultants. Ze komen uit een cultuur die niet bijzonder vrouwvriendelijk is en ze brachten oude gewoonten mee. Het testosterongehalte lag erg hoog. En flexibele werkuren? Niets van, gewoon oude cultuur.”

“Wanneer je oude gewoontes met nieuwe eisen mengt, krijg je een zeer stresserende combinatie,” zegt Jayne Buxton, medestichter van flametree.co.uk, dat werksituaties bestudeert. “Veel jonge bedrijven hebben de tijd noch de middelen om zich ervan te vergewissen dat iedereen behoorlijk behandeld en efficiënt ingezet wordt – om nog te zwijgen over begeleiding en faciliteiten.” Het probleem heeft meer te maken met onervarenheid dan met seksisme,” beweert Kristen Edmondson, medestichtster van de netwerkgroep voor vrouwen Gather en directeur van het bedrijf Ideas Hub. “Het is zoals in de kleuterschool: je moet bij de populaire kliekjes horen. Bij start-ups hebben veel vrouwen te maken met het jongensachtig klimaat op kantoor en een gebrek aan vrouwelijke collega’s of rolmodellen. Al te vaak leeft de veronderstelling dat vrouwen het ondergeschikte deel uitmaken van het team of dat ze aan de ’emotionele’ kant werken. Dat komt neer op marketing en human resources.”

Vooroordelen schud je niet gemakkelijk af, weet ook May Chong, de Europese directeur van Digital Eve. “Wanneer je er anders uitziet en er andere opvattingen op nahoudt, vormen mensen zich een beeld van je en moet je er echt hard voor werken om daarvan af te raken. Digital Eve is een wereldwijde steungroep voor vrouwen in de technologiewereld. Chong is echter doorgebroken. Ze heeft de corporate sponsoring van Digital Eve binnengehaald en hoopt een fonds op te richten voor bedrijven die door vrouwen zijn opgericht. Het internet heeft vrouwen vele nieuwe kansen geboden om hun eigen zaak te starten. Het aantal vrouwelijke internetconsultants, webdesigners en technische-dienstverleners is ontzettend gestegen.

Sommigen treden als mentor op. Lucy L. Marcus, stichtster van het Britse Marcus Venture Consulting, lanceerde het netwerk High Tech Women als een for-profit bedrijf. Daarmee zette ze een mannelijke bankier voor schut die durfde te beweren dat een groep vrouwen nooit geld zou kunnen verdienen. Sindsdien is de groep uitgegroeid tot een organisatie van 10.000 leden. Jayne Buxton kreeg het geld voor Flametree tijdens de technologiecrash in april 2000 bijeen, hoewel verschillende van haar belangrijke medewerkers parttime werken. “Het was een verleidelijk idee om mensen te doen overwerken en zo te slagen,” beweert Buxton, die zelf drie kinderen heeft. “Maar dan nemen we weer het mannelijke model over. En daar passen we voor.”

carla powers bewerking: michèle van der plaetsen,mvanderplaetsen@trends.be