De starters die de banken bang maken

Duizenden technologische start-ups profiteren van de digitalisering van de economie en het ongenoegen dat uit de crisis groeide om de aanval in te zetten tegen de gevestigde waarden in de financiële sector. Tegen 2025 zou meer dan de helft van de klassieke bankactiviteit bedreigd zijn. Een beknopt overzicht van de uitdagers.

Behalve op de muziek-, de pers- of de handelssector richt de digitalisering haar pijlen ook op de banksector. McKinsey schat in een recente studie dat 40 procent van de activiteiten van de retailbanken bedreigd is tegen 2025. De winst uit consumentenkredieten kan in tien jaar met 60 procent dalen door de opkomst van onlinevergelijkingssites en sites voor leningen tussen particulieren. De omzet van de betaaldiensten kan door aanvallen van spelers als PayPal en Apple met 30 procent achteruitgaan. De digitale tsunami van leningen aan kmo’s kan een kwart van de omzet van de traditionele instellingen wegspoelen.

“De nieuwe actoren bedreigen alle bankactiviteiten”, zegt Olivier Peeters, directeur van Home for Innovation, het innovatiecentrum van BNP Paribas Fortis, dat zich vooral bezighoudt met onderwerpen in verband met fintech. “Maar ze richten zich vooral op activiteiten die synoniem zijn met direct contact met de consument en dus een bron van inkomsten zijn.”

De dreiging komt niet alleen van de reuzen van het internet, zoals Google, Apple, Facebook en Amazon. De traditionele bank wordt ook aangevallen door innovatieve start-ups die financiën koppelen aan nieuwe technologie om de geplogenheden in de banken, de verzekeringen en de financiële markten te hervormen. Dat zijn de zogenoemde fintechs.

Van San Francisco over Londen en New York tot Tel Aviv (de vier fintechhubs van dit moment) rijzen ze als paddenstoelen uit de grond. Over heel de wereld zouden er al meer dan 10.000 zijn.

In de Verenigde Staten zien we namen als Kabbage (geautomatiseerd krediet), Square (mobiele betaling), Betterment (online financieel advies), Indiegogo (crowdfunding), Kickstarter (participatieve financiering), Mint (account aggregator), Moven (onlinebank) en Lending Club (leningen tussen particulieren). Op Canary Wharf, midden in het zakendistrict van Londen, herbergen accelerators als Level 39 of TechStars juweeltjes als Yodlee (data-analyse) en Revolut (geldoverdracht). Zij zijn de nieuwe sterren van de internationale betaaldiensten.

Oppassen voor de bubbel

Wat hebben die jonge technologiescheuten gemeen? In de eerste plaats slepen ze geen verleden mee. Ze beginnen van niets en hebben dus niets te verliezen. “In tegenstelling tot de banken hoeven ze geen rekening te houden met informaticakeuzes uit het verleden”, legt Michel Noé, M&A senior manager bij Deloitte, uit.

De fintechsector beleeft een boomperiode. Het geld stroomt toe, ook in België. “Soms iets te veel”, vindt Peeters. “Er speelt een zeker mode-effect en ik vrees voor een zeepbel, die op termijn kan uiteenspatten.” Volgens CB Insights en Accenture hebben de fintechs vorig jaar wereldwijd meer dan 10 miljard dollar opgehaald, vijf keer meer dan in 2010. Hun waarde stijgt pijlsnel. Sommige fintechs, zoals Kabbage en Prosper, maken deel uit van de club van de eenhoorns, jonge ondernemingen met een waardering van meer dan een miljard dollar.

Een ander kenmerk van de jonge financiële ondernemingen is dat ze tot doel hebben de behoeften en de verwachtingen van de klanten te begrijpen om zo hun diensten te gelde te maken. “Volgens mij bestaan er twee types fintechs”, zegt Peeters. “Er zijn de game changers, die ontwrichtend willen zijn en zonder meer aan de banken willen voorbijgaan. En dan zijn er de nichespelers, die gewoon het leven van de gebruiker van financiële diensten willen vergemakkelijken.”

Made in Belgium

In vergelijking met wat in het Verenigd Koninkrijk of Silicon Valley gebeurt, zijn de fintechs in België niet echt talrijk. Maar ze bestaan en ze zijn veelal complementair aan de banken (Lees ook blz 42, Veeleer partners dan concurrenten). “In ons land zou een dertigtal start-ups innoverend bezig zijn met financiële diensten”, schat Noé. De bekendste zijn Keytrade (on-linebank), MyMicroInvest (crowdfunding), Edebex (handel in facturen), Look&Fin (crowdfunding), Monizze (elektronische maaltijdcheques), Swanest (vermogensbeheer), Xpenditure (uitgavenbeheer), Twikey (elektronische mandaten), Data.be (financiële- gegevensanalyse), NG Data (gegevensanalyse), Gambit (vermogensbeheer) en Qustomer (digitale getrouwheidskaart). Maar het gaat vooralsnog om kleine bedrijven.

Nochtans speelt België al geruime tijd een voortrekkersrol in betalingssystemen. Denk maar aan Bancontact/MisterCash, Isabel enzovoort. “België is tegenwoordig erg gericht op medtech. Heel wat start-ups focussen op gezondheidzorg. De fintechs staan niet op de eerste plaats”, verklaart Peeters. Noé voegt eraan toe: “Het ecosysteem is in België wél rijk aan ondernemers die geïnnoveerd hebben en successen hebben geboekt voor ze hun bedrijf verkochten. Denk maar aan Ogone en zo. Die ondernemers zitten tegenwoordig in investeringsfondsen die innoverende bedrijven steunen. Dat is een van de kenmerken van onze kleine fintechmarkt.”

Het universum van de fintech made in Belgium blijft dus een zeer gefragmenteerde nichemarkt. “Brussel is de draaischijf”, zegt Peeters. “Daarna volgen steden als Antwerpen, Gent en Leuven. In Vlaanderen zit de helft van de fintechactiviteiten. Wallonië loopt achter. Geld vinden is nochtans geen probleem. Het volstaat te kijken naar de recente ophaling van fondsen. Het zijn veeleer de coaching en de competentie die ontbreken. Bovendien zit iedereen met zijn initiatiefje in een hoekje, en dat geldt zowel voor de overheid als voor de privésector.”

Feit is dat het aantal digitale gemeenschappen (BetaGroup enz.), investeringsfondsen (Volta Ventures enz.), start-upweekends, hackatons, labs, innovatiecentra en -versnellers toeneemt. Het jongste voorbeeld is de oprichting van Fintech Village, een initiatief gestuurd door ING, in samenwerking met partners als Deloitte, Swift, Smartfin, Belcube en Eggsplore (een nieuwe fintechgemeenschap). Het doel is de jonge loten een gunstige omgeving aan te bieden met mentors en hulpmiddelen. Iets wat BNP Paribas Fortis al doet met Co.Station of KBC met Start it.

De beste bescherming

In zijn boek La fin des banques, dat eerder dit jaar verscheen bij de uitgeverij Eyrolles, schrijft de Franse econoom Philippe Herlin dat er weliswaar niet te veronachtzamen reglementaire barrières bestaan, die “de banken de beste bescherming bieden”. “Wie alleen een betaaldienst wil aanbieden, kan een licentie krijgen, maar dat is moeilijk. Maar aan een vergunning voor de volledige waaier van bankdiensten, kredietverlening en spaarproducten moet je zelfs niet denken.” Kortom, de bankencitadel is omgeven door valbruggen met namen als reglementering, regulering, banklicentie enzovoort.

Sébastien Buron

“In België ontbreken de coaching en de competentie. Bovendien zit iedereen met zijn initiatiefje in een hoekje” Olivier Peeters, BNPP Fortis