De Republikeinen op de mesthoop

De historische waarheid van politici en journalisten is voorspelbaar. De financiële crisis is veroorzaakt door de graaicultuur van roekeloze bankiers in Wall Street. De overheid redt de economie met nationaliseringen, overheidsprogramma’s en regulering om de burger te beschermen. Indien er nu een tribunaal van Nürenberg was, dan zaten de bankiers in de beklaagdenbank en werden ze schuldig bevonden. Naast hen ook de Republikeinen van George Bush. Ook zij zitten nu op de mesthoop.

Aangezien de meeste journalistiek voor 30 procent uit feiten bestaat en voor 70 procent uit cheerleading is het aanlokkelijk dit collectieve bewustzijn te onderschrijven. Toch doe ik dat niet, want journalistiek moet voor minstens 80 procent uit feiten bestaan, met een kleine marge voor cheerleading. Het beste zou zijn 100 procent feiten, maar daarvoor heb je een encyclopedie.

Deze tegendraadse houding is gebaseerd op een bezoek dat ik op 3 januari bracht aan de presidentiële bibliotheek van Herbert Hoover in West Branch, Iowa. Ik was de eerste bezoeker van het jaar en was die dag ook de enige. De bibliotheek lokt weinig bezoekers, want Hoover is in Amerika bijzonder impopulair. Zijn naam wordt verbonden met de Depressie van de jaren dertig. Historici hebben hem zwart gemaakt en het publieke onderwijs spuugt hem uit. Hoover is bad news. En Franklin Delano Roo-sevelt (FDR) was de grote redder. Zoals nu Bush en Obama. Hoover was cowboykapitalisme en Roo-sevelt was verstandig staatsdenken.

Maar was dat wel zo? Hoover had pech toen hij in januari 1929 president werd. In oktober van dat jaar zakte Wall Street in elkaar. Hoover lanceerde een beleid dat Roosevelt vanaf 1933 voortzette. Hoover werd president onder de noemer ‘de grote ingenieur’. Hij zag de overheid als een groot project. Tussen 1929 en 1932 verhoogde hij de overheidsuitgaven met meer dan de helft om grote projecten te realiseren, zoals de Golden Gate in San Francisco en de Hooverdam. Die moesten de werkgelegenheid stimuleren. Hoovers grootste fout was zijn protectionisme. Hij lanceerde al in mei 1929 een plan voor tariefverhogingen, het Smoot-Hawley-tarief. Dit plan was de vonk die de beurs-crash uitlokte. De crash deed een bubbel van goedkoop geld, opgebouwd in de roaring twenties, exploderen. Door de protectionistische koers van Hoover zakte de hele wereldeconomie in. De Amerikaanse landbouw verschrompelde omdat afzetmarkten verloren gingen.

Dezelfde cocktail zien we nu ook. Goedkoop geld dat leidde tot de explosie van de bubbel op de hypotheekmarkt. De roep om overheidsoptreden, nationalisering en regulering, en natuurlijk, dreigend protectionisme.

Volgde Roosevelt een andere koers dan Hoover? Nee, hij ging door met protectionisme, overheidsprojecten en hogere belastingen. FDR maakte de crisis nog erger omdat hij de inkomens van landbouwers wilde verhogen met productiebeperkingen en landbouwgrond uit productie wilde nemen. Daarmee stegen de prijzen en leden miljoenen armen honger. In 1938 bedroeg de werkloosheid nog twintig procent. FDR stak de schuld op Hoover en schilderde hem af als een politicus die gewetenloze kapitalisten een vrijbrief gaf. Een hele generatie Amerikanen verdoemde Hoover en latere politici en historici bevestigden dit. Daarmee kwam Hoover op de mesthoop van de geschiedenis.

Waar ligt de oorzaak van de huidige crisis? In het monetaire beleid van Alan Greenspan, die onlangs ruiterlijk zijn fout toegaf. Daaruit vloeide de bubbel op de hypotheekmarkt voort, waarbij ook mensen een huis kochten terwijl ze zich dat niet konden veroorloven. Vooral Democraten steunden dit als vorm van so-ciaal beleid en gaven alle ruimte aan Fannie Mae en Freddie Mac die als geldpompen optraden. Wall Street draagt afgeleide schuld wegens het slechte werk van de rating agencies, het kortetermijndenken en de ingewikkelde financiële producten die mogelijk werden door elektronische technologie. Slechte aandelen werden aan hoge snelheid in de wereldeconomie gepompt. Wall Street verergerde de toestand, maar de oorzaken waren het monetaire beleid en de onderkant van de huizenmarkt.

De Democraten geven de Republikeinen nu de schuld, zoals FDR deed bij Hoover. Maar zij beschermden Freddie en Fannie. Bush voerde een expansief begrotingsbeleid, zoals Hoover, en Obama is geneigd dat beleid voort te zetten en nog meer uit te geven, met hogere belastingen. Hij wil FDR worden. De sleutel tot een diepe en lange recessie is protectionisme. Hoover deed die stap, FDR ging ermee door. Obama wil Nafta heronderhandelen en vrijhandelsakkoorden heroverwegen. Dat zou een grote fout zijn en de verkeerde les uit de jaren dertig. Hopelijk kijkt Obama meer naar de Wahrheit en minder naar de Dichtung van zijn partijgenoten. (T)

DE AUTEUR IS SCHRIJVER EN COLUMNIST. HIJ WOONT EN WERKT IN DE VERENIGDE STATEN.

Derk Jan Eppink