De mooiste uren van het jaar 2000

Elk jaar bij het begin van de lente bewaart de Zwitserse horloge-industrie haar primeurs voor het internationale publiek van de twee belangrijkste uurwerkbeurzen: Basel 2000 en het Salon International de la Haute Horlogerie (SIHH) in Genève. Tentoongesteld worden ‘uitgelezen modellen’ en ‘The Best Of’.

Het (luxe)horloge van de 21ste eeuw zal mechanisch zijn… of niet zijn. Dat is eigenlijk de belangrijkste conclusie uit de editie 2000 van beide, met elkaar wedijverende Zwitserse salons. Zij zijn voor de horloge-industrie wat Parijs en Milaan voor de mode betekenen. Die vergelijking is niet uit de lucht gegrepen. Ook hier kom je soms dezelfde ondernemingen en merken tegen, en creatie, lifestyle en trends zijn eveneens de trefwoorden. En net zoals de mode vandaag teruggrijpt naar handwerk, zweren de makers van luxehorloges opnieuw bij de traditionele waarden van de fijnmechaniek (10% van de Zwitserse productie, maar 50% van de omzet). Dat neemt niet weg dat deze twee werelden hun eigen waardesystemen behouden. Zo hoef je aan de liefhebbers van horloges niet te vragen wie Tom (Ford), Stella (McCartney), John (Gagliano) of Alexander (McQueen) zijn. Audemars (Piguet), Patek (Philippe) en Vacheron (Constantin) kennen ze daarentegen als de beste.

Het laatste gerenommeerde horlogemerk dat nog in handen is van de familie die het bedrijf heeft gesticht, is Audemars Piguet. Het is de grote specialist van gecompliceerde, mechanische uurwerken en staat erom bekend voor elke technische uitdaging altijd de passende oplossing te vinden, gekoppeld aan een elegante eenvoud. Om de 125ste verjaardag origineel te vieren presenteerde het bedrijf als wereldpremière op de SIHH van Genève de armbandversie van een zakhorloge dat in 1925 werd ontworpen door Audemars Piguet zelf en waarvan een paar zeldzame exemplaren zijn geregistreerd (die fabelachtige bedragen opbrengen als ze al eens op een veiling opduiken).

Met het platste automatische uurwerk ter wereld (2,45 mm) is de nakomeling een wonder van miniaturisering, dat ondanks een diameter van 28 mm en een dikte van niet meer dan 5,35 mm liefst tien functies telt. We laten de meest gebruikelijke achterwege – al is een aanduiding van de astronomische maanstand niet zo gewoon – en noemen alleen de functies die het horloge zijn naam gaven: Lever et Coucher du Soleil Equation du Temps Quantième Perpétuel Jules Audemars. Met andere woorden, de gegevens die je zou kunnen aflezen van een zonnewijzer die staat op de geografische breedtegraad van Genève. Je kan je afvragen of het nuttig is te weten wat het tijdverschil is tussen de tijd die ons horloge aangeeft, uitgaand van een vaste duur van 24 uur per dag, en de werkelijke tijd, die afwijkt omdat de baan die de aarde beschrijft elliptisch is (van minder dan 16,23 minuten tot meer dan 14,22 minuten, afhankelijk van het jaargetijde). Maar vraagt u ook naar het nut van een Van Gogh?

In Basel toonde Patek Philippe het nieuwe horloge waar heel wat bekende persoonlijkheden tegenwoordig van dromen en waar anderen onophoudelijk aan werken: een mechanisch uurwerk met een vierkante vorm dat slechts één keer in de tien dagen moet worden opgewonden. Op deze primeur is een beperkte serie van 3000 horloges gebaseerd, waarin staat gegraveerd: Patek Philippe Year 2000. De ontwerper van dit buitengewone uurwerk heeft zich laten inspireren door de late Art-Decostijl van een model uit 1958.

De opleving van de horloges met een speciale, dus niet ronde, vorm heeft ook geleid tot het nieuwste model van Vacheron Constantin: de Carrée Historique. Ook dit is een geraffineerd meesterwerkje van de uurwerkindustrie. Het bereikt een volmaakt evenwicht tussen een vorm uit de eerste helft van de 20ste eeuw en een ultraplat raderwerk van een grote schoonheid, te bewonderen achter een langwerpig glas van saffier, gemonteerd in de achterkant van de kast (1200 exemplaren waarvan 600 in roodgoud en 600 in witgoud).

Het prestigieuze huis Breguet, sinds kort in handen van de Swatch Group van Nicolas Hayek, verkeert dit jaar in een merkwaardige situatie: Breguet moest zowel exposeren op het salon van Basel (het domein van zijn nieuwe eigenaar) als op het salon van Genève (waar de vorige eigenaar Breguet twee jaar geleden introduceerde). Breguet nam de gelegenheid te baat om tweemaal zijn 225ste verjaardag te vieren met liefst dertien nieuwigheden. Eén daarvan is een horloge in beperkte oplage (225 exemplaren, uiteraard), als eerbewijs aan de oprichter. Dit gouden horloge, met automatisch uurwerk (uren, minuten, seconden en de datum), is genummerd en gesigneerd. Het model is afgeleid van het beroemde zakhorloge dat Abraham-Louis Breguet in 1813 verkocht aan maarschalk Ney. Qua esthetiek grijpt het model terug op de beroemdste eigenschappen van het merk: de verborgen handtekening, de gouden Breguet-wijzers en de bekende Arabische cijfers (bij dit model met de hand geverfd op een wijzerplaat van bij hoge temperatuur gebakken email).

In de jaren tachtig kwam Blancpain kwam weer tot bloei dankzij de vooruitziende blik van Jean-Claude Biver, die de goeroe van de Swatch Group is geworden. Het merk blijft de grote waarden van de horloge-industrie vertalen in bijzonder moderne creaties. De Time-Zone, het nieuwste model van de lijn 2100, geeft daarvan weer het schitterende bewijs met functies die niet alleen nuttig (tweede tijdzone met dag/nachtaanduiding), maar dit keer ook perfect leesbaar zijn. Het geheim is heel eenvoudig: een wijzerplaat voor elke functie. De buitenkant oogt praktisch en fraai. Het binnenwerk is volmaakt door zijn automatisch uurwerk met honderd dagen autonomie. Voor het horloge de werkplaats van Blancpain mag verlaten, wordt de betrouwbaarheid gedurende honderd dagen getest. Het model is waterdicht tot honderd meter. De 2100 Time-Zone is verkrijgbaar in staal of goud (witgoud of roodgoud). Maar de luxe-uitvoering is alleen in een beperkte oplage geproduceerd, met 333 exemplaren in elke kleur.

Cartier bezorgde ons vorig jaar weer een mooie tijd met de Collection Privée Cartier Paris. Deze grote vormgever, zoals hij zichzelf noemt, heeft in het verleden samengewerkt met de meest illustere horlogemakers van zijn tijd. Die weg slaat Cartier vandaag opnieuw in met deze collectie waarin uitsluitend gebruik is gemaakt van mechanische uurwerken. Elegante vormen, geïnspireerd op het verleden, zijn hier gecombineerd met binnenwerken waarvan er een aantal getuigen van een uitzonderlijk technisch raffinement. Dat is bijvoorbeeld het geval met een nieuwigheid die dit jaar in Genève wordt gepresenteerd: de Tortue Répétition Minutes. Dit horloge, met een mechanisme dat dus met de hand moet worden opgewonden, afkomstig van Frédéric Piguet, laat op verzoek de uren, kwartieren en minuten horen. Met de vierkante vorm en de ronde hoeken, een vrije variatie op een damesmodel uit 1912, heeft Cartier ook een esthetisch heel geslaagd horloge gecreëerd. Het gerucht loopt dat het model Tortue nog maar aan het begin van zijn carrière staat.

Het is een publiek geheim dat Girard-Perregaux een van de grote horlogemakers is die samenwerken met de Rue de la Paix 21. Het zeer oude bedrijf uit Chaux-de-Fonds bewaart echter nog altijd de meest gewaagde technische producten van zijn R&D-afdeling voor zijn eigen merk. Het huis had op de SIHH 2000 een hoogtepunt van horlogemakerskunst: een Tourbillon onder een gouden brug (dé specialiteit) die automatisch wordt opgewonden, gevat in de elegante kast van het model Vintage 1945, een van de grote successen uit het verleden.

Gelukkig toeval… of niet? Jaeger-LeCoultre verandert van eigenaar (de grootste aandeelhouder, het Duitse Mannesmann, trekt zich terug) en zet een orgelpunt achter de periode die begon in 1991. Toen lanceerde het bedrijf de eerste Reverso Edition Limitée (500 exemplaren in roodgoud), ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van het beroemde tweezijdige uurwerk. Na het jubileumuurwerk, de Tourbillon, de Répétition Minute, de Chronographe Rétrograde en de Géographique eindigt de sage nu met een nieuw meesterwerk: de Reverso Quantième Perpétuel. Opnieuw hebben de horlogemakers van de Vallée de Joux op meesterlijke wijze gebruik gemaakt van de mogelijkheid die dit horloge biedt voor een dubbele wijzerplaat. De ene wijzerplaat laat de meest gebruikte functies zien: uur, minuut, dag/nachtaanduiding; de andere bevat een eeuwigdurende kalender, met de aanduiding van de dag, maand, teruglopende datum en maanstand.

Omega is in zijn 150 jaar bestaan steeds een zwaargewicht geweest in de Zwitserse uurwerkindustrie, maar de laatste tijd had het bedrijf minder oog voor vernieuwing. Nu ontwaakt de reus. De komst van de nieuwe directeur, Stephen Urquhart, (voorheen Audemars Piguet, daarna Blancpain) is zeker niet vreemd aan deze koerswijziging, die het laatste jaar heeft geleid tot een wereldprimeur bij de mechanische uurwerken: een automatisch uurwerk met een coaxiaal echappement, bedacht door de Brit George Daniels, horlogemaker en tijdfilosoof. In grote lijnen zorgt deze voorziening ervoor dat de wrijving van het ankerwiel op het anker tot een minimum wordt beperkt. Daardoor is het uurwerk duurzamer en de werking zeer stabiel. Na drie beperkte oplagen van de Deville Co-Axial (in roodgoud, geelgoud en in platina) die in 1999 werden gelanceerd, komt er nu een vierde serie in witgoud (1000 exemplaren).

Piaget profileert zich sinds enkele jaren als geïntegreerde manufactuur van de Vendômegroep. Het is daarom logisch dat het zelfontworpen automatisch raderwerk, de 500 P, is gemonteerd in de nieuwe Emperador (witgoud en roodgoud), afgeleid van een model uit 1958. Het model bevat twee kleine en nuttige functies, die het heel goed doen op een wijzerplaat: een aanduiding van de gangreserve en een kleine secondewijzer.

Officine Panerai, dat onderdeel is van dezelfde groep, koopt daarentegen vaak buitenshuis. Maar het is een feit dat de ontwerper van de beroemde Italiaanse duikhorloges in militaire stijl zijn adresjes goed kiest. Zo heeft de nieuwe Luminor Chrono Fly-Black als basis het befaamde Zenith El Primero-uurwerk. Uitgevoerd in titaan en staal, waterdicht tot 200 meter, een technologisch hoogstandje van de hedendaagse uurwerkindustrie. De Luminor zal maar 500 mensen gelukkig maken, want het gaat om een beperkte oplage.

Gewoontegetrouw speelt Baume & Mercier in op de laatste trends en dus ook die van de terugkeer naar de mechanische uurwerken. We zouden niet zover durven gaan als het persbericht, dat beweert dat de nieuwe Hampton Meilleis Réserve de Marche een “horloge voor kenners” is. Toch is het een fraai vormgegeven mechanisch uurwerk in goud (grijs of geel) dat met de hand moet worden opgewonden en met een kleine secondenwijzer. Twee extra functies geven een meerwaarde aan de wijzerplaat en de prijs is eveneens interessant. Zo kan dit horloge ertoe bijdragen dat een groter publiek de smaak voor het mechanische uurwerk weer te pakken krijgt.

Een zelfde democratiserende werking gaat uit van de collectie Daniel JeanRichard (die banden heeft met Girard-Perregaux). Deze collectie heeft zelfs uitsluitend mechanische uurwerken en sommige daarvan zijn technisch gezien al behoorlijk complex – zoals de nieuwe TV Screen Maxi Fly-Back Chronograph (een chronometer).

Er zijn natuurlijk ook ontwerpers die de prijs van hun horloges niet zo belangrijk vinden en voor wie de nieuwe technische snufjes alles betekenen. Dit geldt zeker voor de hedendaagse ontwerpers van de haute couture van de horlogemakerij. Michel Parmigiani en Daniel Roth zijn samen met Daniel Genta vertrouwde gasten op het salon van Genève.

Michel Parmigiani, de beroemde restaurateur van oude klokken en horloges, heeft zijn eigen bedrijf kunnen opzetten en lanceert zijn collectie met de steun van de stichting Sandoz. Door deze bijzondere situatie hoeft hij zich niet te bekommeren om het financiële plaatje en kan hij zich met hart en ziel wijden aan de buitengewone ontwerpen die alleen de pols zullen sieren van de happy few.

Die zullen ongetwijfeld enthousiast zijn over de Toric Tourbillon in platina, met de wijzerplaat die het unieke binnenwerk vergroot onthult.

Het feit dat hij Breguet en de Tourbillon heeft ‘heruitgevonden’, in de tijd waarin dit huis opnieuw werd gelanceerd door de gebroeders Chaumet, behoort tot een verleden waarover Daniel Roth niet graag veel lost, behalve dat hij het wel leuk vond. Al dertien jaar gaat deze geniale en atypische horlogemaker uit Nice zijn eigen weg in de internationale kring van horlogefans, met een kenmerkende afgerond vierkante vorm waarin gecompliceerde uurwerken zijn gemonteerd. Ook dit jaar lanceert hij een uniek model, Premier, dat de tijd aangeeft, maar dan anders.

De wijzer van de uren beweegt over een segment van 210° in stukken verdeeld door twaalf grote cijfers, en gaat onmiddellijk naar het uitgangspunt terug. De minutenwijzer, die langer is, gaat heel de grote wijzerplaat rond, die is ingedeeld van 0° tot 60°. De derde wijzerplaat is uit het midden geplaatst en geeft de datum aan.

Het zal duidelijk zijn: de hier beschreven meesterwerkjes worden vaak verkocht tegen prijzen die grenzen aan het ongehoorde. Maar verboden vruchten smaken het lekkerst. Of niet soms?

Patrick Delaroche