DE KERMISDAGEN ZIJN VOORBIJ

Marc Buelens
Marc Buelens Professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

De gratis lunch is nog steeds niet uitgevonden. En gelukkig geldt dat ook voor aandelenopties.

De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School

Reacties: marc.buelens@trends.be

Aandelenopties zijn plots minder populair. Tegenvallende beurskoersen spelen daar zeker een rol in. Nu de beurs zichzelf weer omhoog krikt, zullen de vingers wel weer jeuken om het leuke spelletje uit de kermisdagen te hervatten. Maar in de Verenigde Staten, het land van melk en honing voor would-be dollarmiljonairs, speelt een andere factor mee: opties moeten nu in kosten genomen worden.

In de gekke jaren negentig was het nochtans oh zo simpel: je strooide kwistig met aandelenopties rond en ze… kostten niets. Of dat suggereerde men tenminste. Aandelenopties werden gewoonweg niet als kost geboekt. Of de moderne versie van kettingbrieven, de stenen der wijzen of het perpetuum mobile. Het kon echter niet blijven duren, want de gratis lunch is helaas nog niet echt uitgevonden.

Aandelenopties voor jobstudenten. Met wat afstand is het echt niet te geloven wat toen allemaal is gebeurd. En nochtans: dat was niet de prehistorie en Trends bestond toen al! Er werden door Cisco zelfs aandelenopties aan jobstudenten gegeven! Het kostte allemaal niets, maar op enkele jaren tijd kwam tot 15 % van de aandelen van de Fortune Top-500 in de handen van het management. We spreken hier over duizenden miljarden dollar. Bij klaarlichte dag zijn die verhuisd van de zakken van aandeelhouders naar die van managers.

Het waren de eerste hoogdagen van corporate governance, want in het verleden hadden managers wel eens bedrijfsmiddelen aangewend tot de eigen eer en glorie. Je weet wel, een grootschalige acquisitie waardoor de grote baas nog meer medewerkers kreeg en dus een hoger salaris, een nog groter bureau en misschien zelfs een privé-jet verdiende. Maar dat is allemaal klein bier in vergelijking met wat er via aandelenopties is gebeurd. De aandeelhouders zijn gewoonweg opgelicht. Geen wonder dat ze nu kicken op corporate bureaucracy, met de gekste documentenstromen eerst.

Nul = nul = nul. Het principe is nochtans duidelijk. Een kleine (technologische) start-up heeft echt geen geld om competente medewerkers te betalen. De potentiële medewerkers kunnen dan kiezen: werken tegen een hongerloon en veel risico’s nemen via aandelenopties, ofwel bij een grote gevestigde waarde gaan werken. Waarde van het aandeel van de start-up: ongeveer nul, want alles moet nog bewezen worden. Waarde van de aandelenoptie: ongeveer nul, gezien het gigantische risico, als je weet dat nauwelijks 3 % van de startende bedrijven echt groeibedrijven worden. Te boeken kost van iets met verwachte waarde nul? Ik ben geen boekhouder, maar dat te boeken bedrag lijkt mij eerder symbolisch te zijn.

Maar wat gebeurt er als je dat spelletje nu speelt met (goedbetaalde!) managers van IBM, General Electric, Cisco of Picanol? Die verwachte waarde is helemaal niet meer verwaarloosbaar. Vraag dat maar aan Jack Welsh of aan het remuneratiecomité van Picanol. Je begint plots een onwaarschijnlijk hoog loon uit te betalen. Iedereen verrast, maar iedereen zou beter moeten weten. Dat wordt een fameuze kost. Iemand moet die betalen. En het zal ondertussen al wel duidelijk geworden zijn wie dat fortuintje betaalt: de aandeelhouders.

We hebben echter nog enkele andere grote bezwaren tegen niet-symbolische aandelenopties. Uiteraard betaal je via die weg monsterwedden uit aan managers die geen enkel risico nemen. Zij prediken in hun bedrijf uiteraard wel: flexibiliteit, risicobereidheid en ‘intrapreneurship’, maar hun arbeidscontract heeft hen beschermd tegen alle soorten risico’s. De enige onzekerheid is of ze (bij eventueel ontslag) veel of heel veel gaan verdienen. Het verhaal is bekend van managers die meer verdienden door ontslagen te worden dan door te blijven werken, want bij ontslag konden ze hun torenhoge aandelenopties verzilveren.

Alles op ‘nummer 14’ zetten. Een nog veel groter probleem is dat je met aandelenopties bedrijfsleven en beurs begint te verwarren – erger nog, dat je bedrijfsleven en het casinoachtige van de beurs door elkaar begint te halen.

Een goede belegging in risicokapitaal vertoont enkele overduidelijke kenmerken: goed gespreid, op de zeer lange termijn en met geld dat je kan missen, niet met je loon dus. Aandelenopties geven net het omgekeerde signaal: probeer zo snel mogelijk, met het grootst mogelijke risico (één enkel aandeel!), je loon om te zetten tot superwinsten. Wat een signaal, wat een aanfluiting van al wat degelijk bedrijfsbeheer is. Starters moeten (onverantwoorde?) risico’s nemen, dat is de essentie. De beloning mag dan jaren later ook onevenredig groot zijn. Maar een bedrijf moet zijn risico’s beheren, mag niet zomaar alles op ‘oneven’ of ‘nummer 14’ zetten; een bedrijf moet via een discipline van geest en een verantwoorde methode blijvend trachten economische meerwaarden te realiseren.

Ik ben een onvoorwaardelijke voorstander van de vrije markt. Om de simpele reden dat dit economische systeem maximaal (helaas niet volledig) zijn eigen stommiteiten corrigeert. Soms gaat het zeer snel, soms duurt het wat langer, zoals de aandelenopties bij gevestigde bedrijven. Maar die stommiteit is blijkbaar grotendeels van de baan. We kunnen er alleen om juichen.

Marc Buelens

Sommige managers verdienden meer door ontslagen te worden dan door te blijven werken, want bij ontslag konden ze hun torenhoge aandelen-opties verzilveren.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content