De Franse semirevolutie

De recessie kan de hervormingsgezinde Franse president niet afschrikken. Voor Sarkozy kan 2009 het sleuteljaar worden.

Voor president Nicolas Sarkozy wordt 2009 niet gemakkelijk. De Franse economie wordt volgend jaar geconfronteerd met een recessie, de verliezen van de banken lopen op, bedrijven snijden in productie en jobs, de sociale malaise zal toenemen. Buiten de eigen grenzen geeft hij het Franse voorzitterschap van de Europese Unie door en daarmee eindigt ook het mandaat waarvan hij als een soort globetrottende Europese opperdiplomaat zo van genoten heeft. En toch kan 2009 het jaar worden waarin Sarkozy de zaken op een rijtje krijgt.

De Franse president zit op hete kolen om aan te tonen dat hij kan bereiken wat zijn voorgangers niet lukte: verandering in Frankrijk. Ondanks de harde economische omstandigheden. Er is immers geen ruimte om de belastingen te verlagen. Het tekort op de begroting overschrijdt waarschijnlijk de euronorm van 3 procent. En, hoewel Sarkozy aandringt op meer overheidsinterventie in de financiële markt, wil hij toch de inzinking niet aangrijpen als excuus om het rustiger aan te doen met zijn liberaliserende hervormingen. Hij tracht de Fransen zo ver te krijgen dat ze zich aanpassen om zo de economie in een betere conditie te krijgen. Daartoe wil hij snoeien in de ambtenarij, de bijstandsregels verstrakken, de bureaucratie afbouwen voor ondernemingen en verplichten dat de scholen openblijven tijdens stakingen.

De aard van het ongenoegen onder de bevolking verandert in 2009. Er zullen sporadisch fabrieksstakingen uitbreken om te protesteren tegen jobverlies. Ongeorganiseerde betogingen kunnen kwaadaardig worden. Stakingen in de openbare sector zullen echter minder doeltreffend zijn. Sarkozy maait de vakbondsleiders het gras voor de voeten weg door in te spelen op de bredere interesses van de Fransen. Zij het als consument, pendelaar of ouder. Omdat stakingsdagen niet langer uitbetaald worden en er tijdens stakingen een minimumdienst van het openbaar vervoer gegarandeerd wordt, zal de macht van de vakbonden wegebben.

Tot na de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni blijft de discrete François Fillon ook eerste minister. Sarkozy houdt er rekening mee dat hij twee premiers zal verslijten tijdens zijn vijfjarige ambtstermijn, maar hij wil de keuze van een nieuwe eerste minister zo lang mogelijk uitstellen. Kandidaten zijn onder meer zijn minister van Arbeid, Xavier Bertrand, en zijn minister van Onderwijs, Xavier Darcos. De ware macht blijft echter vast verankerd in het Elysée.

Een man van de wereld

Op buitenlands vlak droomt Sarkozy luidop van een promotie tot grijze eminentie. Omdat hij zo ongeduldig en opdringerig is, met een neiging tot akkoordjes die de krantenkoppen halen, wekt hij evenzeer woede op als hij indruk maakt. Maar, omdat de Duitse en Britse regeringsleiders worden afgeleid door interne strijd, hoeft hij voor het diplomatieke voetlicht weinig Europese rivalen te dulden.

Een van de eerste geplande ontmoetingen volgend jaar is met de nieuwe Amerikaanse president. Door zijn atlanticisme te benadrukken probeert Sarkozy opnieuw de plaats van Frankrijk in de ‘westerse familie’ te bevestigen en daarmee de neogaullistische doctrine te verwerpen die gelijke afstand wil houden tot Rusland en Amerika. Hij zal ook zijn plan om de internationale financiële instellingen een opfrisbeurt te geven, trachten te slijten.

Zeventig jaar na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog speelt Sarkozy samen met Duitsland gastheer op de NAVO-top naar aanleiding van de 60ste verjaardag van het bondgenootschap. Als hij zich kan verzekeren van steun voor een gemeenschappelijke Europese defensie, zal hij de herintrede van Frankrijk in de geïntegreerde bevelsstructuur van de NAVO aankondigen. Om zijn engagement aan te tonen, houdt Sarkozy Franse troepen in Afghanistan. Nadat hij de eerdere koele relaties tussen Frankrijk en Israël opgewarmd heeft, wil hij die vriendschap gebruiken om als een bemiddelaar met de islamitische wereld op te treden.

Al die activiteit levert misschien maar een beperkt diplomatiek succes op, maar de Fransen zullen wel appreciëren dat hun land opnieuw ernstig genomen wordt. Met zijn stijlvolle echtgenote, Carla Bruni, aan zijn zijde is Sarkozy een rustgevender figuur en niet langer de blingblingkarikatuur van weleer. Het wordt allicht geen jaar van hervormingen die krantenkoppen halen, maar het Frankrijk van 2009 ontwaakt zachtjes uit zijn zelfgenoegzaamheid. En dat op zich is een semirevolutie. (T)

DE AUTEUR IS BUREAUCHEF PARIJS VAN THE ECONOMIST.

Door Sophie Pedder