Charles Darwin, de econoom

Wie is de grootste econoom, Adam Smith of Charles Darwin? De vraag lijkt absurd omdat Darwin helemaal geen econoom was, maar een natuurwetenschapper. Toch wordt Darwin volgens Robert Frank, columnist bij The New York Times en auteur van ‘The Darwin Economy’, nog deze eeuw algemeen erkend als founding father van de moderne economie. Frank is zelf een econoom en publiceerde eerder ‘Luxury Fever’ waarin hij betoogt dat de keuzevrijheid van consumenten van hogerhand beknot moet worden om mensen gelukkiger te maken.

Volgens Frank is Darwin een econoom omdat hij de economische realiteit met zijn inzichten beter beschrijft dan Smith. Deze laatste is de bedenker van de onzichtbare hand, een metafoor om aan te geven dat als iedereen zijn eigenbelang nastreeft, het collectieve er het meeste baat bij heeft. Volgens Frank is die situatie een uitzondering op de regel. Meestal schaden individuen het groepsbelang.

De normale situatie wordt volgens de auteur het beste weergegeven door Darwin met zijn theorie van de meedogenloze concurrentie tussen soorten en soortgenoten. Door het eigenbelang na te streven, nam het algemeen goed zelden of nooit toe. De survival of the fittest was alleen goed voor de sterkste. De recente financiële crisissen van 2008 en 2011 geven Frank op het eerste gezicht gelijk. Door het nastreven van kortetermijnbelangen heeft een beperkt aantal actoren de algemene economie grote schade toegebracht. De onzichtbare hand van Smith met zijn positieve gevolgen was toen niet echt aanwezig. Frank geeft overigens mee dat Smith in zijn werk zelf toegaf dat de onzichtbare hand niet altijd aanwezig is en dat individuele acties het algemene belang soms schaden.

Frank wijst erop dat we Smiths theorie nog altijd als norm beschouwen. Het belangrijkste gevolg is dat we volgens de auteur niet genoeg durven in te grijpen in het economische proces. De theorie van Smith wordt aangegrepen als argument tegen overheidsingrijpen. Maar wat als de onzichtbare hand een uitzondering op de regel is? Moet er dan niet vaker en drastischer ingegrepen worden?

Een fundamentele vraag, want vertrekkend van de inzichten van Darwin leidt concurrentie tussen mensen volgens de auteur meestal tot een nutteloze wedloop waarbij het belang van de mensheid ondergeschikt is aan het belang van het individu. De mirakeloplossing om deze schadelijke gedragingen van individuen ten nadele van de groep terug te dringen, is door ze te belasten. “Op die manier kan de overheidsschuld dalen en het begrotingstekort teruggedrongen worden”, noteert de auteur als bijkomend voordeel. Frank wil de keuzevrijheid van de consument weer aan banden leggen.

De toekomst wijst uit of Smith daadwerkelijk vervangen wordt door Darwin en of de eerstejaarsstudenten economie aan de universiteiten het werk van ‘econoom’ Darwin moeten kennen. Wellicht wordt Frank weinig meer dan een ouderwetse socialist die de ideeën van Darwin gebruikt om de belastingen te kunnen verhogen.

Robert Frank, The Darwin Economy. Liberty, Competition, and The Common Good, Princeton University Press, 2011, 256 blz., 27 euro

Thierry Debels