BREPOLS 1796 1996. Stokoud in een jonge wereld

Paul Vangerven blikt terug op slopende maanden. Sedert de lente van ’94 leidt hij Brepols. Paul Vangerven, gekoppensneld, is de eerste niet-familiale topman sedert 200 jaar. Verlies en winst, vakbonden, afdankingen, nieuwe direktieleden en nieuwe klanten, opgepoetste produkten, alternatieve verkoopkanalen en de exploderende uitgeverij eisten alle aandacht op. De slag met de elektronika vergt hardheid. Brepols is vandaag “leaner and meaner”.

De opstandeling Corbeels, geëxecuteerd door de Franse bezetters in 1799, stichtte het bedrijf in 1796. Brepols stapt versterkt zijn derde eeuw in.

Stockholm maakt zich mooi voor de kerst ’94. Verheugd worden de pennedoppen losgeschroefd. Een raamkontrakt tussen Brepols en de Zweedse uitgever van naslagwerken Bra Böcker ligt na lange onderhandelingen voor ter ondertekening. Bra Böcker vermindert zijn drukkers van 15 tot 4, Brepols zit bij het kwartet. Het kontrakt bindt de partijen voor een lange periode, jaarlijks worden de prijzen geaktualizeerd. “Dat was een belangrijke doorbraak, ” bevestigt Philippe Versteylen, commercieel direkteur Werk voor Derden van Brepols. “We drukken al decennia lang naslagwerken maar dit kontrakt brengt ons op de weg naar een langlopende samenwerking, een co-makership. Die weg blijven we inslaan, ondanks de tegenkanting binnen de uitgeverijen omdat kaderleden hun eigen domein niet willen ontruimen. Ik begrijp dat. Toch is een alliantie die de eenmalige bestellingen overstijgt voor uitgever en drukker winstgevend. ” Brepols stelt zijn papiervoorraad voordeliger samen, kan een doelmatiger werkplanning aanhouden ; Bra Böcker krijgt meer logistieke steun en marketingondersteuning (Just-in-Time en Just-in-Quantity).

Drukken is niet meer de kern van het vak, wel de distributie, beweren de branche-experts. Gedelegeerd bestuurder Paul Vangerven beaamt grotendeels die opinie, de drukkerijen trachten hun opdrachten zo dicht mogelijk bij een klant uit te voeren. Via overnames, elektronika en netwerking slagen ze daarin. Brepols heeft hier het voordeel van een unieke ligging. Naar noord, zuid en oost is Turnhout ideaal gelegen voor een multinationale drukker.

De negende Winkler Prins (1990-1993) werd, zoals zijn voorgangers, gedrukt in de Kempen. Editie negen haalde het gestelde doel, 60.000 eksemplaren, niet. De tiende Winkler Prins verschijnt hoogstwaarschijnlijk op cd-i. Kwalijk nieuws voor een boekendrukker die leeft van dikke, dure werken met een maalstroom aan vierkleurenprenten en een gepeperde prijs.

Door de enorme prijzendruk en de technologische revolutie stelt zich de levensvraag : “Kunnen we met ons produkt, het betere vierkleurenwerk, blijven knokken tegen de elektronika ? ” Het antwoord na een brainstorming in ’94 luidde ja, als Brepols naast een doelmatiger produktieloop ook de eigen merken en specialiteiten forser ontwikkelt. De agenda is de lokomotief om de naam van Brepols even bekend te maken als Filofax en Succes. De elektronika is niet eenduidig in haar effekt op konkurrerende produkten. Foto-cd’s wedijveren met de albums van Brepols, maar de nieuwste trend is dat de amateur afdrukken van de cd maakt op zijn huiselektronika, waardoor een album opnieuw een hebbeding wordt.

Indrukwekkende kansen.

Een luchtfoto van Brepols is indrukwekkend. Je ziet de grootste drukkerij van België. Wat onder de voetbalveldgrote daken gebeurde in de voorbije vijf jaar is evenzeer indrukwekkend : nieuwe aandeelhouders, een wals in de direktiekamer, een fors verlies van de boekdrukkerij, een aantasting van het zelfvertrouwen, het statuut van bedrijf in herstrukturering, 99 afdankingen. De toegevoegde waarde uit het drukken voor derden gemiddeld meer dan 50 % zakte met 27 % door dalende volumes en verminderde verkoopprijzen.

Senior en junior Rolin, gedelegeerd bestuurder en marketingdirekteur, werden vervangen door Paul Vangerven en Jaak Rutten. Met Karl Van Driessche, hoofd produktie, Bob Greffier, organizatie en planning, Paul De Jongh, administratie en financiën (en vanaf 1 januari ’96 human relations), Philippe Versteylen, commercieel direkteur werk voor derden, Gust Mertens, personeel tot einde van dit jaar, en Guido Ceulemans, beheerskontrole, vormen zij de huidige direktie.

De nieuwe gedelegeerd bestuurder Paul Vangerven (49 j.), een typische Vlaamse goudvink (high potential), is handelsingenieur van de KU-Leuven, startte bij NCR Belgium en leidde 10 jaar Brouwerij Maes (later Brouwerijen Alken-Maes) waar hij werd gekoppensneld voor Brepols. Paul Vangerven : “Meer samenwerking en ploegvorming binnen de direktie, daar sta ik op. Deze sektor is veel complexer dan de voeding- en drankensektor, daar heb je enkele hoofdlijnen. Hier moet je de fabrikage aansturen van veel gevarieerdere produkten, gemaakt door 800 mensen. “

Casterman uit Doornik is sedert vier jaar referentie-aandeelhouder (37 %) van Brepols, naast de familie Cartier de Marchienne (37 %) (de traditionele grootaandeelhouder), Ackermans & van Haaren (20 %) (door de overname van de niet-energieparticipaties van de Nationale Investeringsmaatschappij en Sofinim in ’94), Degroof Investments (5 %), en een streepje losse aandeelhouders. De intrede van Casterman drukt (nog niet) op de strategische keuzen van Brepols. Wel doen de direkties aan benchmarking, een nauwlettende vergelijking van de kostprijzen. De Doornikse drukker is toegespitst op stripverhalen, Kuifje, en telefoonboeken. De komst van Casterman maakt Brepols’ aandeelhouderschap overzichtelijker en de beslissingen volgen samenhangender en sneller.

– De sterke punten van Brepols zijn : de ruimschoots honderdjarige kennis van het boekdrukken en het bindwerk, de know-how over agenda’s, albums en kalenders, de specializering van Brepols Publishing tot internationale akademische uitgever (zie kader).

– De zwakke punten : het drukken voor derden en de commercializering.

– Het eerste oogmerk is Brepols opnieuw winstgevend te hebben in ’96.

– Het tweede : de expansie van de graphic products, een winstgevende aktiviteit.

Paul Vangerven : “Organizatorisch mikten we te veel op de produktie, te weinig op de produktiviteit. Het drukken voor derden is de jongste jaren een zeer moeilijke markt door de overkapaciteit. Boekdrukken en binden is bij Brepols voor 95 % een exportbedrijvigheid, dus speelt hier voor het volle gewicht de grote internationale konkurrentie plus de dure Belgische frank. ” De markt daalde bruusk met 25 procent tussen ’93 en ’95. Alle prijsoffertes heeft Brepols onlangs omwille van de sterke frank met 6 % doen zakken. Paul Vangerven : “Het nadeel van een sterke munt is slechts tijdelijk, zegt de teorie. Ik zie na al die lange maanden nog niks voordeel, buiten de prikkel om onze produktiviteit steeds sterker op te drijven, dus onder meer de tewerkstelling af te slanken. “

Brepols moet in het drukken een costleader worden, door het stroomlijnen van het machinepark. “Als we de prijzen samendrukken, moeten we eveneens de kosten per eenheid verkleinen, ” stelt Paul Vangerven gedecideerd. De huidige produktiviteit ligt op 30 ton papier per kop, wat in beginsel 15 tot 20 % hoger zou moeten zijn dan het branchegemiddelde, denkt Paul Vangerven : “Onze personeelskosten liggen in vergelijking met onze omzet 4 à 5 % hoger dan bij de konkurrenten in Italië en Spanje. “

Boeken.

Brepols drukt en bindt boeken. Paul Vangerven : “Er blijft een markt in onze niche. Die niche is de vierkleurendruk van tamelijk dikke boeken in een grote oplage. De kijkboeken worden in deze faze nog niet vervangen door de cd-i. ” De grote orders voor stripverhalen stopten vijf jaar geleden. “In België kan je nog rendabel stripverhalen produceren, kijk naar onze Turnhoutse konfrater Proost, maar dan moeten alle machines en de organizatie toegespitst zijn op die druksoort, ” zegt Paul Vangerven. De bodem voor Brepols is 10.000 eksemplaren, beter zijn 100.000 tot 200.000 boeken. Paul Vangerven : “Het klinkt lichtjes onnozel, maar zie de produktiekonsekwenties, boeken van 700 bladzijden op luxepapier boeken van 2000 à 3000 frank dus mogen niet uiteenvallen. ” In de toonkasten staan kunstboeken van Mercator, de Top 30.000 van Trends, dikke pillen van Reader’s Digest, de Kronieken van de Twintigste Eeuw, de Chronicles of America, Time-Life-boeken. “In de vierkleurendruk is er nog geen dramatische aftakeling, wel in de encyclopedieën, de cd-i is daar reeds geschikt als vervanging op de massamarkt, ” aldus Paul Vangerven.

De kostprijs van Brepols is index 100, de kostprijs in Hongkong is index 50 voor redelijke kwaliteit. “Als de kliënteel zou kunnen kiezen, komt ze naar Brepols. Met een prijsverschil van 15 à 20 %, de situatie vandaag, trekt ze zich terug. Alhoewel, we zien klanten die zelfs met die handicap terugkomen, ” treurt en jubelt Paul Vangerven. “Het aandeel van de drukkosten in de eindprijs van onze boeken bedraagt 10 à 15 procent. Ik zeg vaak, waar hebben we het over ? Bij pockets en paperbacks stijgt dat percentage naar 20 à 30 procent. In Duitsland zweten de kollega’s met de DM ook water en bloed. De trend is : kleinere oplagen drukken met een reeks bijbestellingen nadien. Het maakt heel veel uit voor je prijszetting of je eenmaal 10.000 boeken dan wel vijfmaal 2000 boeken drukt. Met die tendens zitten we wel vast, de vaste kosten voor het aanmaken van een boek zijn hoog. Anderzijds blijven wij sterker in dienstbetoon. Een boek uit Hongkong is al snel 3 à 4 weken onderweg per schip, en een herdruk neemt ook ras 3 à 4 weken in beslag. “

Agenda’s.

Eén op vijf Belgen koopt een Brepols-agenda, bij de zakenlui stijgt dit naar één op twee. Jaak Rutten, hoofd grafische produkten : “Dit is voor mij geen saturatie, er zijn nog mogelijkheden. ” Een experiment is Generation Europe, een nieuw type van schoolagenda voor Europese scholieren (slechts in een beperkt aantal landen is een schoolagenda verplicht), met informatie over de Europese Unie. Jaak Rutten : “We zullen sterker de eigen merknaam tonen, niet enkel de prijzenevolutie ondergaan. Dus, toegevoegde waarde scheppen wat makkelijker kan dan in een labeurdrukkerij. ” Agenda’s zijn technisch zeer complexe druksels, wat een voordeel is. Zesduizend bestellingen worden afgewerkt in september, oktober, november. “Dat is hollen, vechten en duwen. De vervaldatum staat erop, hier gebeuren logistieke wonderen in de herfst, ” zegt Jaak Rutten. Brepols fabrikeert jaarlijks 15 miljoen agenda’s, “grafische produkten” beslaat 45 % van de omzet en 50 % van het nettoresultaat. “Veel konkurrenten, bijvoorbeeld in Groot-Brittannië en Frankrijk, doen er de agenda’s even bij. Agenda’s zijn geen simpele boekjes, ” weet Jaak Rutten.

In het Verenigd Koninkrijk demonstreert Brepols de nieuwe strategie voor de agenda’s. Brepols kocht 49 % van Gilt Edged Promotions, het bedrijf in Midden-Engeland heeft nu Gilt Edged, Diaries by Brepols. Dit voorbeeld wil Brepols in andere Europese markten herhalen (zie kader : Brepols, Cook & Son). Jaak Rutten : “We streven naar grote oplages, binnenwerken van honderdduizenden en meer. ” De goedkoopste agenda’s kosten 20 frank af fabriek, die worden met de honderdduizenden door de persen gejaagd (dezelfde persen als die voor de boekdruk), maar de prijs stijgt geleidelijk naar een gemiddelde van 150 frank, met uitschieters tot 5000 frank. De organisers à la Filofax en Succes zijn lifestyle-produkten. “Onze Brefax miste de boot, maar we geven niet op. Samen met het konfektie- en assortimenthuis Kipling creëerden we een organiser voor de jeugd en de twens, ” zegt Jaak Rutten. Het gamma van Brepols is breed : van de agenda’s voor de jaszak, tot die met een spiraalrug, voor op het mahoniehout van het bureau. Jaak Rutten : “We verwierven ook het grootste kompliment, we worden nagebootst. Brepols heeft een goed produkt, maar is niet vooruitstrevend in de markt. We zitten met marktpenetraties van 4 à 5 %, dat is te weinig, we moeten naar 15 à 20 procent. “

Lezer, sla uw Brefax open en noteer op 31 augustus 2000 dat u checkt waar Brepols dan staat.

FRANS CROLS

PAUL VANGERVEN, GEDELEGEERD BESTUURDER “Onze kleurige, dikke boeken houden stand. De elektronika is niet oppermachtig. “

ONTSPANNING VOOR DE ADEL DER FABRIEKEN Uiterst links : baron François du Four (1871-1945), die jarenlang Etablissements Brepols leidde, in 1930 bij de lange jacht op zijn domein in Retie. De baron was een verre erfgenaam van stichter Pieter Corbeel.