Bewogen vooroorlogse dagen

In Philip Roths roman Het complot tegen Amerika wordt Charles Lindbergh, de man van de eerste trans-Atlantische vlucht, in 1940 president van de Verenigde Staten. De inspiratie daarvoor vond de schrijver in de memoires van Arthur Schlesinger jr. Die opperde dat sommige Republikeinen de kandidatuur van de piloot tegen president Roosevelt wel zagen zitten. In werkelijkheid was de kans dat het ooit zover kwam nihil. Lindbergh was een einzelgänger, waardoor hij ongeschikt was voor de kandidatuur, laat staan voor de functie. Hij miste ook de achtergrond en de bagage om het tot president te schoppen. Dat neemt niet weg dat hij een belangrijke rol speelde in een van de meest bewogen periodes in de geschiedenis van de Verenigde Staten.

Tussen 1939 en 1941 twijfelde het land hardop of het moest deelnemen aan de Tweede Wereldoorlog. In de ene hoek stonden de isolationisten. Zij vonden dat de Amerikanen zich afzijdig moesten houden. Charles Lindbergh (‘Lucky Lindy’) was de facto de leider van die beweging. De stroming was beduidend breder dan enkel de vliegenier. Het beeld van het diepe, landelijke Amerika dat zich tegen elke inmenging kant, strookte beslist niet met de realiteit. In werkelijkheid liggen de wortels van het isolationisme in Yale, een bastion van het typische Oostkust-denken en het interventionisme. America First, de beweging tegen de oorlogsdeelname, ontstond in die jaren. Prominente leden waren John F. Kennedy en Gerald Ford. Het verhaal van het isolationisme was complex. Veel aanhangers waren pacifisten, die vreesden dat de betrokkenheid bij de oorlog de verworvenheden van de New Deal op de helling zou zetten. In die jaren groeide op de Amerikaanse campussen een anti-oorlogsbeweging die vergelijkbaar is met wat leefde tijdens de Vietnam-jaren. In de andere hoek stonden de interventionisten. Los van de sympathie voor het getormenteerde Groot-Brittannië was er het spookbeeld van een door nazi-Duitsland gedomineerde Europa. Uiteindelijk haalden de voorstanders van de oorlog de overhand.

Those Angry Days van Lynne Olson werpt een licht op die miskende periode van de Amerikaanse geschiedenis. De tegenstellingen over de deelname aan de oorlog waren scherp. Het personage van Lindbergh speelde een belangrijke rol in het epos, maar zoals de auteur het zelf verwoordde: “Niemand was zo slecht uitgerust om de rol van Lindbergh te spelen dan Lindbergh zelf.” De man was pas echt gelukkig in zijn cockpit, niet als protagonist in het publieke debat. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde hij trouwens nog andere interesses. Vanaf 1957 tot zijn dood in 1974 hield hij er diverse parallelle levens op na. In die zeventien jaar werd hij zeven keer vader, bij drie Duitse vrouwen. In 2003, bijna dertig jaar na zijn dood en twee jaar na die van zijn echtgenote Ann, kwam het verhaal aan het licht.

Lynne Olsen, Those Angry Days, Random House, 2013, 548 blz, 35 euro

MICHAËL VANDAMME