ALLEMAAL BEROEMD

Lord Browne van BP had een homovriend, loog voor de rechter over die minnaar en zijn kop viel. Jo Lernout en Pol Hauspie hadden vrienden in Vlaanderen, logen voor hun aandeelhouders en hun koppen vielen. Ondernemers zijn meer dan ondernemers. Zij zijn voer voor fans, beroemdheden, idool, rolmodellen, veelverdieners. Daarvoor is een afgunsttaks van kleinburgers die op 1 mei voor socialist spelen geen kuur.

Jo Lernout en Pol Hauspie verschijnen in de volgende weken voor hun engelen der wrake. De rechters wegen hun verdienste en hun voosheid. In 1995 hadden Jo en Pol duizenden fans bij politici, middenstanders, bankiers, professoren, advocaten, streekontwikkelaars, journalisten. Allemaal beroemd paste op deze heren. Zij vleiden met techniek, fraaie gebouwen, historische vergelijkingen, de triomf van het Vlaamse lijnwaad en met meerwaarden om Rockefellers jaloers te maken. Jo en Pol waren magiërs van de verleiding.

De hunkering om medemensen te bevallen, kenmerkt elke sterveling. De fijne en prille psycholoog, het woord bestond niet, Adam Smith, die meer deed dan schrijven over het zogenaamde egoïstische kapitalisme (je kent de dooddoeners van de grootste en de kleinste intello’s die over hem schrijven zonder zijn boeken ooit te hebben gelezen) zag de zoektocht naar instemming en sympathie als “het doel van de helft van het zwoegen in een mensenleven”. David Hume, zoals Smith een apostel van de Schotse verlichting, de emancipatiebeweging van de achttiende eeuw, roerde over “de liefde voor de roem, die heerst, met ongebreideld gezag, in alle genereuze geesten en zij is dikwijls het grote doel van hun plannen en waaghalzerijen.”

Roem beïnvloedt het gedrag van fans diepgaand. Veel mensen genieten van het toezwaaien van lof en het showen van hun enthousiasme. Fans zijn consumenten, weliswaar van een bijzondere soort. Zij betalen, minstens deels, met lof. Toegewijde voetbalfans verzamelen voor elke match, drinken hectoliters bier, roddelen over de tegenstander, geven mekaar schouderklopjes en mannenzoenen, roepen zich de kelen schor. Na de match gaan zij op de vuist met de vijand. De lol van de fans voor en na de match is meestal belangrijker dan de wedstrijd zelf. Alleen Amerika turft dergelijke maffe statistiekjes: het land heeft 3000 Halls of Fame. In 1901 werd de Hall of Fame for Great Americans geopend en sindsdien zijn er beroemdhedenkapellen voor boekhouders, hondentrainers, verpakkers van pickles, rock & rollers, bowlingspelers.

Vandaag kent het Westen een explosie aan beroemdheden. Er zijn beroemde economisten, CEO’s, koks, critici, columnisten, uitvinders, architecten, muzikanten, schrijvers. Désiré Collen, ontdekker van tPA, professor van de KU Leuven en ondernemer, kan niet op tegen de roem van Eddy Wally met zijn volle Sportpaleis, maar scoort stukken beter dan een confrater dat zou hebben gedaan in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Collen krijgt zichtbaarheid van kranten, wetenschappelijke bladen, confraters, oud-studenten, bankiers, aandeelhouders, de volgende generatie van wetenschappers, en meer nu dan vroeger van het brede publiek. De hoge cultuur van de wetenschappen en de economie vloeit samen met de lage cultuur van de braadworst, de dranklucht en de zweetvlekken op een fanfareconcours.

Is roem gelijk aan verdienste? Een sociaal systeem gebaseerd op vrijwillige uitwisseling beloont verdienste niet steeds met de nodige waardering. Een markteconomie scheidt roem van verdienste op drie manieren, schrijft de Amerikaanse econoom Tyler Cowen. Ten eerste is de roem van sommige sterren goed voor de samenleving, terwijl de roem van andere sterren daar slecht voor is. Fans kiezen niet steeds voor idolen met het grootste maatschappelijke nut. Ten tweede krijgen de fans niet steeds de vedetten die zij wensen. Ten derde, de kampioenen van de massa vallen vaak buiten minimale morele en esthetische normen. Veel helden verdienen niet de liefde van de fans, zijn vervelend en talentloos.

De filosoof Plato, verdediger van de alleenheerser en bezieler van socialisten, verdedigde de censuur om fout denken en loven te bannen. Voor hem noch een markt van de roem noch poëten met hun gefemel over de publiekslievelingen. De sprong tussen de autocratische Plato en de afgunsttaks voor de vedetten van de economie mag worden gemaakt. Gecommercialiseerde roem en daaruit voortvloeiend inkomen verhoogt, tot spijt van Plato en zijn Vlaamse volgelingen, de prestaties van sterren en vermenigvuldigt hun aanbod. De evolutie van de gages van de tweederangszangers op de avonden voor socialistische gepensioneerden in het vakantiehotel Floréal van de rode zuil is leerzaam voor socialistische bonzen. Het kan hen minder doen zeuren over eerlijk verdiend geld in het bedrijfsleven.

De auteur is directeur van Trends.

Frans Crols