Afrikaanse maskers

Honderdvijftig West-Afrikaanse maskers in het museum van Tervuren: stille getuigen van esthetiek en sociale rituelen uit de collectie Barbier-Mueller.

Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren heeft heel wat collecties in huis die zich kunnen meten met de beste Europese musea. Dat konden we al in 1995 zien tijdens de tentoonstelling “Schatten uit Afrika”, waarvoor talloze voorwerpen uit de donkere kelders waren opgediept. En nog niet zo lang geleden deed een (op zich eigenlijk vrij teleurstellende) expositie over de kunst van Zimbabwe de bezoekers naar meer verlangen. Nu is er ” Het tweede gezicht“. Beslist één van de beste tentoonstellingen die deze zomer in en om Brussel op stapel staan – met die tentoonstellingen is het voor het overige pover gesteld in een stad met ambities als culturele hoofdstad. Ditmaal zijn het de landen van West-Afrika, Ivoorkust, Senegal, Mali, Guinea en Nigeria in het bijzonder die in Tervuren te gast zijn. Honderdvijftig maskers, gekozen uit de 250 die de Weense collectie Barbier-Mueller telt, geven ons de kans om de esthetische, maar ook de sociale en rituele kwaliteiten van deze Afrikaanse voorwerpen opnieuw te ontdekken. Doordat zij zeer nauw verbonden zijn met het dagelijkse leven, maken de maskers deel uit van het spirituele universum van Afrika. Degenen door wie zij vervaardigd worden – vaak gaat het om niet-professionele kunstenaars – hebben de opdracht om de banden met de goede dan wel kwade geesten, die rond het dorp of de stam zweven, opnieuw aan te halen. We zien het masker opduiken tijdens initiatieriten, bijeenkomsten van geheime genootschappen, en ook tijdens feesten en profane feestelijkheden.

Maar het masker is ook een kunstobject, vaak uitgesneden door een ambachtsman die zich ontpopt tot kunstenaar, met een grote verscheidenheid aan vormen, van het meest verfijnde realisme tot en met de meer gestileerde uitbeeldingen van het dierenleven, via een soort abstractie. Er wordt met zeer lichte materialen gewerkt, het gesneden hout kan ook bestreken, geverfd of met kleine stukjes bezet zijn of zelfs met parels, stukjes spiegel, spijkertjes of oud ijzer versierd worden. Zo krijg je machtig mooie maskers: de Senoufo uit Ivoorkust, de Dogon uit Mali, de Boki uit Nigeria, de Nalou en Baga uit Guinea, iedere gemeenschap heeft haar eigen vormkarakteristieken, gepuurd uit oude tradities en voortdurende aanpassing. Ook vandaag de dag nog blijft het masker aanwezig, al lijkt het in onze Europese ogen niet langer aan dezelfde fascinatie, magie of esthetiek als voorheen te beantwoorden. Daarin bestaat de paradox, maar ook de rijkdom van deze even mooie als leerzame tentoonstelling.

“Het tweede gezicht”, Koninklijk Museum voor Midden-Afrika, Leuvensesteenweg 13, 3080 Tervuren. Tot en met 29 november. Tel. (02) 769.52.11.

ALAIN DELAUNOIS

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content