Frank Boll:”Nog veel werk”

Frank Boll, de onafhankelijke econoom en consultant, was één van de weinige marktwaarnemers die de voorbije jaren het huidige scenario heeft voorspeld. Hij waarschuwde jaren voor de gevaren van overvloedige kredietverlening, de excessen in het bankwezen en de mogelijk dramatische gevolgen voor beurzen, munten en andere activa gewaarschuwd.

Volgens Boll is het onwaarschijnlijk dat enkel 2009 een slecht jaar zal zijn en dat daarmee de kous af is. Er komen nog writedowns en herkapitalisaties van banken. De diepte van de recessie zal functie zijn van de grootte van de excessen. Die zijn veel groter geweest dan de gemiddelde commentator bereid is toe te geven. Daar ligt een groot probleem. Men stelt nu graag financiële architectuurwijzigingen voor. Er moet echter niet zoveel veranderen, alleen de spelregels moet men respecteren.

Hij wijst ook op het gevaar dat de verschillende overheden onder druk van de publieke opinie te veel gaan doen en daarbij veel onintentionele gevolgen uitlokken. “Ik ben wel niet blind voor de unieke omstandigheden en voor het feit dat de politiek op zeer korte termijn heel wat beslissingen heeft moeten nemen. Maar, voor veel zaken zullen vuistregels, interacties en correlaties die de voorbije tien jaar hebben bestaan, niet veel meer betekenen. Bovendien zijn 99% van de mensen die commentaar geven op de huidige situatie grootgebracht in een compleet andere marktsituatie dan de huidige.” In het verleden heeft men te veel geld gecreëerd door te veel kredieten te verstrekken. De eerste reflex die men heeft is er meer geld op te sturen. Hoe kan je nu verwachten dat je probleem zo oplost. Het kaartenhuisje is in elkaar gestort en dan weet je dat het chaos is voor een tijd. “Het is volledig normaal dat je nu een overdreven risicoaversie ziet na de overdreven risico’s van de voorbije jaren.

Zware recessie

Voor Boll is het te vroeg om het einde van de crisis aan te kondigen. De recessie zal langer duren en gepaard gaan met een groter BBP-verlies dan algemeen verwacht. “Het samengaan van een financiële crisis met een recessie is nu eenmaal een zeer slechtste cocktail. Hiermee heb ik geen grote dingen gezegd. Wel hallucinant is het feit dat men altijd spreekt over wat de rationele investeerder moet doen. Al die rationele analisten en economen die tot eind 2007 en ook daarna investeerders in aandelen hebben geduwd, sloegen de bal lelijk mis. Deze groep heeft haar geloofwaardigheid verspeeld. Met als waarschijnlijk gevolg een opschorting van een aandelencultuur waarin menig gevestigd belang zich vast nestelde. Als je eens de oefening maakt om te kijken wat mensen de voorbije zeg maar 12 jaar allemaal gezegd hebben, dan kom je tot verbijsterende vaststellingen De invloed van het financiële debacle op de reële economie is nog maar begonnen. Op het moment dat de capaciteit van de banken om leningen te geven hersteld zal zijn is de kans groot dat het paard niet meer wil drinken. Consumenten en bedrijven zullen met andere woorden geen kredieten meer willen opnemen. Het staat in de sterren geschreven dat de landen die de voorbije niet hebben gespaard zullen moeten sparen en omgekeerd. China gaat minder sparen. Het zal gebeuren zonder dat dit moet worden geformaliseerd.

Deflatie

Voor Boll staat het als een paal boven water dat we in eerste instantie deflatie gaan krijgen en dat die deflatie periode langer zou kunnen duren dan de meeste mensen denken. Over de intensiteit en de timing spreekt hij zich niet uit: “dat kan niemand.” Hij ziet de langetermijnrente nog verder dalen, niettegenstaande de daling al vrij snel is gegaan.

De pijn op de aandelenmarkten is trouwens nog niet gedaan Boll waarschuwt ook beleggers die zich te veel laten inpalmen door analisten. De ervaring leert ons dat we consensusverwachtingen en analistenvoorspellingen niet te snel voor waarheid mogen aannemen. Toch waagt hij zich aan een voorspelling. “Ik voorspel dat men binnen 10 à 15 jaar dezelfde fouten gaat maken.” Het besluit van JK Galbraith in zijn boek over de crash van 1929 was dat als er genoeg tijd over voorbijgaat, mensen opnieuw in dezelfde val lopen”.