Plant Van Peteghem de zaadjes voor een nieuwe bankencrisis?

Als minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) volgende week beslist een tweede fiscaalvriendelijke staatsbon op één jaar te lanceren, dreigt hij de banksector nog eens pijn te doen. Waarom eigenlijk? Een andere verklaring dan electoraal succes is moeilijk te vinden.

We zouden het bijna vergeten: was Vincent Van Peteghem niet de minister die een ingrijpende fiscale hervorming zou doorvoeren? Minder belastingen voor de werkende mens? Een eerlijkere fiscaliteit die ook de vermogens zou laten bijdragen? Juist, daar kwam niets van in huis. Vijf jaar werk in de prullenmand.

De lancering van een hoogrentende en fiscaalvriendelijke staatsbon in augustus bleek de reddingsboei voor de populariteit van de minister. Burgers konden intekenen tegen een gunsttarief van 2,81 procent nettorente. In peilingen schoot zijn ster omhoog. Hij dook zelfs plots op in lijstjes van de meest populaire politici.

Cadeau voor de vermogenden

Uit cijfers van KBC blijkt dat vooral vermogende Belgen het cadeau van Van Peteghem in dank aanvaard hebben. Eén op de vier klanten met meer dan 250.000 euro op de rekening tekende op de staatsbon in. Bij klanten met minder dan 25.000 euro vermogen was dat amper één op de honderd. De gemiddelde inleg per klant bedroeg 32.000 euro. “De realiteit is dat vooral rijke klanten van de staatsbon geprofiteerd hebben”, zei Johan Thijs, de CEO van KBC.

Opmerkelijk: Thijs feliciteerde Van Peteghem omdat hij zijn doel bereikt had. Hadden de banken de rente de voorbije weken niet fors opgetrokken? En was dat geen bewijs dat de concurrentie speelde? Jammer genoeg was daar net op dezelfde dag – toeval bestaat niet – het rapport van de Belgische Mededingingsautoriteit die het tegendeel beweerde. De grootbanken werden erin afgeschilderd als een oligopolie dat de markt domineert.

Volgende week maakt Van Peteghem bekend hoe de staatsbon van december eruit zal zien. Wordt het opnieuw een instrument om te concurreren met de producten van de banken? Komt er opnieuw een verlaagde roerende voorheffing en een looptijd van één jaar? In elk geval laat de minister uitschijnen dat hij druk wil blijven uitoefenen op de banken om de spaarrente te verhogen.

Banken zijn niet populair

De grote vraag is waarom de overheid opnieuw een uitgifte zoals in augustus zou doen. Het geld heeft ze niet nodig, en schulden heeft ze al meer dan genoeg. De beleggers hebben in augustus massaal ingeschreven en zitten drie maanden later misschien niet op een nieuwe uitgifte te wachten – ook al is de rente sindsdien blijven stijgen.

Zal een nieuwe staatsbon de concurrentie tussen de banken aanzwengelen? Allicht niet. De eerste heeft hen handenvol geld gekost. Een bank als Argenta was gedwongen haar klanten bruto meer dan 4 procent rente te bieden op een tijdelijke termijnrekening terwijl ze kredieten tegen een lager tarief verstrekte. KBC raamt de schade van de 5,7 miljard euro weggevloeide spaardeposito’s op 212 miljoen euro gederfde inkomsten.

De grote vraag is waarom de overheid opnieuw een uitgifte zoals in augustus zou doen. Het geld heeft ze niet nodig, en schulden heeft ze al meer dan genoeg.

Een tweede staatsbon naar analogie met die van augustus kan nog meer druk zetten op de inkomsten en de rendabiliteit van de Belgische banksector. Dit terwijl er nu al een beweging van neerwaartse rente-inkomsten ingezet is en de ECB de verplichte liquiditeitsreserves niet langer vergoedt. Maar geen erg, banken zijn niet populair en kiezers zijn niet gevoelig voor zulke argumenten, weet Van Peteghem.

Aantasting autonomie van Belfius

Zijn houding heeft ook al geleid tot interventionisme bij Belfius. Om toch maar enkele  gaten in de begroting te vullen, besliste de regering dat de 100 procent door de overheid gecontroleerde bank volgend jaar 220 miljoen euro extra dividend in de schatkist mag storten. Weet dat Belfius de voorbije jaren al in totaal voor 2,1 miljard euro dividenden uitkeerde. Voor dit jaar stond de teller op 384 miljoen euro.

Het kwalijke is dat zulke beslissingen de autonomie van Belfius dreigen aan te tasten. Hoe gedragen een management en een raad van bestuur zich als de aandeelhouder eist dat je volgend jaar 50 procent meer dividend uitkeert? Kun je je daartegen verzetten? De economische omstandigheden lijken nochtans niet van die aard dat de bomen tot in de hemel groeien.

Dat doet ons eraan denken: Belfius is de erfopvolger van Dexia Bank België, de bank die in 2011 door de overheid gered moest worden toen de Dexia-groep kapseisde. En we weten allemaal hoe Dexia in de problemen kwam: toen politici in raden van bestuur gingen zitten en hun invloed lieten gelden. Toen gemeentelijke mandatarissen verblind door winstbejag de risico’s niet meer konden onderscheiden.

Arco: so what?

Ook de christelijke arbeidersbeweging had toen via haar holding Arco boter op het hoofd. Diezelfde beweging.net is de hoofdleverancier van christendemocratische politici zoals Vincent Van Peteghem. Toch voelt ze zich niet aangesproken om mee te werken aan een dading voor de honderdduizenden particuliere Arco-coöperanten. Kleine, bedrogen spaarders verloren anderhalf miljard euro. So what?

Liever een staatsbon voor de rijken dan een vergoeding voor vele duizenden gewone werkmensen.

Conclusie: liever een staatsbon voor de rijken, die misschien de kiem legt voor een nieuwe bankencrisis, dan een vergoeding voor vele duizenden gewone werkmensen. Die zullen dan wel weer opdraaien voor de schade als er een bank in de problemen komt. Want, o ja, al dat geld dat de banken de voorbije jaren aan taksen betaalden is niet in een gesloten fonds terechtgekomen, maar wel in de bodemloze schatkist. Die beheerd wordt door de minister van Financiën.

Lees ook: