Welke economische gevolgen voor Europa en VS?

De druk op Irak én op de markten stijgt. Een korte, beslissende invasie van Irak kan de wereldeconomie doen opveren. Een aanslepend conflict verhoogt de olieprijs en de economische onzekerheid.

De aanhoudende onzekerheid over het al dan niet opstappen van de Iraakse leider Saddam Hoessein ondermijnt het moreel van bedrijfsleiders, consumenten, investeerders en financiële markten. Hoe sneller een regimewissel in Bagdad en politieke stabiliteit in de regio een einde maken aan die onzekerheid, hoe vlugger de wereldeconomie kan opveren.

In dit optimistische scenario kan de prijs van een vat olie wel even pieken tot boven 40 dollar, zodra de militaire manoeuvres op het terrein beginnen. Maar niet voor lang. Relatief snel verwachten de meest optimistische analisten een stabilisatie rond het prijsgemiddelde van vorig jaar: 25 dollar per vat ruwe olie. Zeker als de Iraakse olie weer vrij kan stromen. Irak bezit de tweede grootste oliereserve ter wereld. En boven op de gunstige effecten op de olieprijs, zullen ondernemers en bestuursraden bij een herstel van het investeringsvertrouwen de draad weer kunnen oppikken. Maar er zijn ook minder rooskleurige scenario’s (zie grafiek: De prijs van olie).

Global Insight, een onafhankelijke consultant, berekent dat elke additionele stijging van de olieprijs met vijf dollar grosso modo een weerslag heeft van -0,5% op de groei van het bruto nationaal product in de Verenigde Staten, de locomotief van de wereldeconomie. LuigiScandella, economisch analist van de oliemarkten bij BBL, beaamt de berekeningen van Global Insight voor de VS. “Voor Europa kunnen we minder nauwkeurig zijn omdat de onderlinge verschillen tussen de lidstaten van de Europese Unie nog altijd groot zijn. Behalve de rechtstreekse weerslag van een stijging van de olieprijs op de koopkracht, zal Europa de klap moeten verteren van een groeivertaging in de VS, aangezien die economie in haar eentje voor één kwart doorweegt in het wereld-BNP.”

Brandende olievelden

Pessimisten vrezen een opwaartse druk op de olieprijs wanneer er in Irak een machtsvacuüm zou ontstaan, met alle spanningen van dien. Of wanneer een opgejaagde Saddam olievelden zou vernietigen. Wanneer de Iraakse olieproductie gedurende een half jaar of zelfs één jaar zou worden uitgeschakeld, verwacht het Centre for Strategic andInternational Studies (CSIS) in Washington dat de olieprijs tot eind 2003 op 30 dollar blijft hangen. En dat zet een domper op optimistische groeiprognoses (zie grafiek: VS snijdt in eigen vlees bij lange oorlog).

Als het conflict helemaal uit de hand zou lopen en verscheidene olievelden in het Midden-Oosten zou uitschakelen, ziet het CSIS de olieprijs naar ongekende hoogten schieten. Tot 80 dollar, wanneer vijf miljoen vaten minder worden bovengehaald op een globale consumptie van 77 miljoen vaten per dag. Maar dit rampenscenario vindt het CSIS weinig waarschijnlijk.

Mocht het conflict maanden aanslepen, dan zal ook het broze herstel van de groeipool in Oost- en Zuidoost-Azië kreunen onder aanhoudend hoge olieprijzen (China 11,2% BNP-groei op jaarbasis in 2002, Thailand 6%, Indonesië 3,9%). Terwijl ze stilaan herstelden van de financiële crisis van 1997, vreest Global Insight dat een recessie in die landen onvermijdelijk wordt.

Uiteraard zal een uitslaand conflict in de eerste plaats de economieën van het Midden-Oosten treffen. Maar verder in Azië, meer bepaald in de opkomende landen, zal ook de toeristische industrie slaag krijgen – boven op de algemene impact van duurdere olie-importen op hun algemene economie. Toerisme draagt gemiddeld 9% bij aan hun gezamenlijke BNP en tot 7% aan hun werkgelegenheid. Landen als India en de Filipijnen zullen de instroom van miljarden dollars, die hun duizenden gastarbeiders in de Golf naar huis sturen, zien opdrogen.

Hoewel de hoofdbrok van de Belgische export binnen de grenzen van de EU blijft, zal het effect van een verstoorde wereldhandel ook bij ons voelbaar zijn. Luigi Scandella gelooft echter niet in een aanslepend conflict. “Saddam is wellicht minder sterk dan hij doet uitschijnen. Hij kan voor verrassingen zorgen. Positief door op te stappen. Negatief door een politiek van verschroeide aarde, of door verwikkelingen te ontketenen die in de regio politieke instabiliteit veroorzaken. Hoe dan ook is het weinig waarschijnlijk dat de EuropeseCentrale Bank drastische renteverhogingen zal moeten doorvoeren, omdat een hoge olieprijs vanzelf de economische groei zal inperken, de consumptie zal intomen en de inflatie zal beteugelen.”

Erik Bruyland [{ssquf}]

Het effect van een verstoorde wereldhandel zal ook bij ons duidelijk voelbaar zijn.