Dossier slachtoffers van de hoge rente: de eerste drama’s bij de banken zijn er al (video)

Hoe kan het dat een hogere rente banken in de problemen brengt? Terwijl in België de banken recordwinsten aan elkaar rijgen dankzij de hogere rente-inkomsten, gebeurde aan de andere kant van de oceaan het omgekeerde: banken gingen failliet door de hogere rente. Meteen is het spook van de financiële crisis van 2008 terug en stellen mensen zich de vraag: is mijn geld nog veilig?

Silicon Valley Bank (SVB), die op 10 maart over de kop ging, was de zestiende bank van de VS maar wel een specifiek geval. De bank trok geld aan bij één type klanten: technologiebedrijven, die in de periode van het gratis geld veel cash aantrokken. Dat geld kon SVB maar deels omzetten in kredieten. Ze kocht er vooral ‘veilige’ Amerikaanse staatsobligaties mee op een moment dat de rente heel laag stond, en dekte zich niet in tegen het renterisico.

Toen de Amerikaanse centrale bank in maart 2022 de rente begon op te trekken, werd SVB twee keer getroffen: haar klanten in de tech-sector verbrandden sneller cash en haalden geld weg bij de bank, en haar obligatieportefeuille zakte in waarde. Toen de bank de uitstroom aan deposito’s niet meer aankon, was ze verplicht de obligaties met verlies te verkopen. Twee dagen later zat de bank door haar kapitaal en was ze failliet.

Lees verder onder de video

Veel banken hebben overheidsobligaties in portefeuille die ze kochten tijdens de periode van lage rente. Maar dat is geen probleem, zo lang ze die obligaties behouden tot de vervaldatum, of getrapt vervangen door nieuwe obligaties met een hoger rendement. Daarom is een goed liquiditeitsbeheer van cruciaal belang. Daarin bleef SVB in gebreke.

Omdat even later nog twee andere Amerikaanse nichebanken over de kop gingen, ontstond er een vertrouwenscrisis op de markten. Het wantrouwen concentreerde zich op het zorgenkind van de Europese banksector, Credit Suisse. De bank moest vorige week nieuwe boekhoudkundige onregelmatigheden opbiechten en hoorde haar grootste aandeelhouder verklaren dat hij onder geen beding met vers geld over de brug zou komen.

De rijke klanten van de Zwitserse bank hadden er genoeg van en haalden er geld, weg a rato van 10 miljard per dag. Haar sector- en landgenoot UBS werd verplicht in de bres te springen als ‘reddende engel’.

Lees verder onder de kader

Zullen er nog banken breken? Veel kleinere Amerikaanse banken hebben, net als SVB, zwakke liquiditeits- en solvabiliteitsratio’s en een onvoldoende gediversifieerd inkomstenmodel. Het land telt 4.700 kleinere banken die in totaal 10.500 miljard euro activa aanhouden. Op hun balans staan honderden miljarden aan overheidsobligaties die voorlopig nog onder de boekhoudpost ‘niet gerealiseerde verliezen’ staan. Als die verliezen zich materialiseren, zullen er nog slachtoffers vallen. De naam die daarbij het vaakst geciteerd wordt is die van de bank First Republic.

In Europa kunnen de grootbanken betere liquiditeitsratio’s en kapitaalbuffers voorleggen, en een meer gediversifieerd bankmodel. Maar alles hangt af van het vertrouwen dat de klanten hebben in hun bank. Trouwe klanten houden een bank recht. Maar zodra ze massaal hun geld weghalen, is het hek van de dam.

Bij de reddingsoperatie van Credit Suisse werden de houders van achtergestelde converteerbare obligaties mee in het bad getrokken. Ze zagen 16 miljard euro in rook opgaan. Dat ze eerder aangesproken werden dan de aandeelhouders, stootte op een muur van onbegrip. Deze nieuwe vertrouwensbreuk kan gevolgen hebben voor de financiering van Europese banken via de markt van zogenoemde AT1-effecten. Zulke obligaties leveren de investeerders hoge rendementen op maar er staat een hoog risico tegenover. De obligaties kunnen worden omgezet worden in aandelen als de kapitaalratio van de bank onder een bepaald niveau zakt, of ze kunnen waardeloos worden als de bank echt in de problemen komt. Nu de toezichthouders in de VS en Europa vooral de klanten lijken te beschermen, is het maar de vraag wie nog aandeel- of obligatiehouder van een bank wil worden.

Lees ook de opinie van Patrick Claerhout: