LUCIEN DE SCHAMPHELAERE. Talent moet woekeren

Technoloog-entrepreneur Lucien de Schamphelaere is de inspirator van het Antwerpse innovatiebedrijf Xeikon. Gesprek met een sociaal bewogen katoliek.

Lucien De Schamphelaere straalt kalmte, autoriteit en zelfvertrouwen uit, zonder een spaander arrogantie. Even denken we : vaderlijkheid. Toch schuilt er kronische onrust in de man. Zes jaar geleden, op zijn 57ste, verliet hij het veilige Agfa-Gevaert in Mortsel om zich in een onzeker, complex en moeilijk te financieren ontwikkelingsavontuur te storten. Terwijl zijn leeftijdgenoten-managers zachtjes aan hun pensioen voorbereidden, overtuigde de industrieel ingenieur elektronika net voldoende investeerders, stelde een exquis technologisch team samen en trok zich terug in enkele bescheiden kamers. Vijf jaar lang zwoegden ze. De kapitaalverschaffers hielden even hun adem in, maar in 1994 volgde de doorbraak : de revolutionaire digitale kleurendrukpers van Xeikon was marktrijp. En veroverde meteen het hart van de vakpers én van giganten als IBM (zie kader).

In 1983 had De Schamphelaere al een gelijkaardige stunt tot een goed einde gebracht. Toen ontwikkelde hij met een team vanuit een appartement Agfa’s P400 zwart-witprinter en legde daarmee de kiem van de afdeling Elektronische Beeldsystemen (EBS) van Agfa. In 1987 bewees de technicus ook te kunnen bankieren. Hij hielp het Agfa-Gevaert Investeringsfonds (AGIF) uit de steigers. Die ervaring kwam hem goed van pas om de vijf pioniersjaren van Xeikon te overbruggen. Toch hing het welslagen deze keer aan een dunne draad. Kort na het opstarten moest de entrepreneur een hartoperatie ondergaan. “Wat doe ik ? Zo vroeg ik de chirurg. Ik kan me terugtrekken, met het gevolg dat het projekt mislukt. Of ik vlieg er opnieuw in, maar dan zal ik langer en harder moeten werken dan ooit. De arts antwoordde meteen : verder werken. “

Zijn massief energieke gelaatstrekken tobben rimpels bloot. “Ik voel me beter als ik iets nieuws op gang kan trekken. Je hebt een heel andere persoonlijkheid, stijl en vaardigheid nodig om met een kajak een wildwater-rivier af te varen dan met de Queen Elisabeth de oceaan over te stomen. Ik zoek uitdagingen, ik hou ervan mensen te motiveren om het waar te maken. ” Aarzelt, strijkt behoedzaam door het grijzende haar. “Maar het zijn geen uitdagingen in het ijle. Als entrepreneur neem je grote risico’s. Tegelijkertijd heb je de opdracht die gevaren te verkleinen. Dat impliceert zicht hebben op wat de markt nodig heeft en op wat realizeerbaar is met aktuele technologie. Beide zijn essentieel. Zonder technologie geen digitale kleurendrukpers. Zonder visie op de noden van de klant blijf je met je spitstechnologie achter in de woestijn. Risico minimalizeren impliceert ook, en vooral, geschikte mensen vinden en motiveren. “

DEMOKRATIZEREN IS NIET EGALIZEREN.

We wandelen door de kantoren en fabriekshallen in Mortsel, net uit de schaduw van Agfa-Gevaert. “Het kostte me moeite om er weg te gaan. Ik werkte er zowat 40 jaar en heb er vele vrienden. ” Nu zit hij als gedelegeerd bestuurder in een pand met een karaktervol verleden. Ooit werden daar de trotse Belgische Minerva-auto’s gebouwd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog herstelden de Duitsers er hun Messerschmidts. In snel tempo worden produktiehallen bijgebouwd. Een tevreden blik : “Er was ontzettend veel overredingskracht nodig om het beginkapitaal op tafel te krijgen. “

Talenten moeten aangepord, gebruikt worden, zo luidt de bijbelse plicht. Wie ze begraaft en opteert voor gezapig management, begaat een zonde. “In zulke termen denk ik niet, ” wijst De Schamphelaere ons terecht. “Je hebt wel een plicht te vervullen tegenover de gemeenschap. Het is net als in het onderwijs : de bekwaamsten moeten extra uitgedaagd worden en daarop reageren. “

In plaats van het onderwijs louter te demokratizeren, heeft men de klemtoon wat vaak op het egalizeren gelegd. Prima leerlingen verdienen extra prikkels. Anders doet men de maatschappij groot onrecht aan. Voegt De Schamphelaere toe : “Het begint met het geloof dat talent beschikbaar is. Het geloof dat wij hier in Vlaanderen voldoende talent hebben om ons ook op het vlak van spitstechnologie te meten met Californië en Japan, ligt aan de basis van Xeikon. “

Exploiteert de manager of ondernemer zijn talenten niet te zeer om er zelf beter van te worden ? “Zowat 15 jaar was Jezus allicht een zelfstandig schrijnwerker. De apostel Paulus ging er prat op dat hij als tentenmaker voorzag in eigen levensonderhoud. In Europa werd het kristelijk geloof mee verspreid door reizende zakenmensen. Een ondernemer heeft het recht, zelfs de plicht, te zorgen voor een graad van welstand en komfort voor zijn gezin en enige financiële onafhankelijkheid. Als er zelf beter van worden je eerste of enige doel is bij het ondernemen, is je horizon beperkt. Dan mis je iets als mens en zeker als kristen. Ook als ondernemer ben je geroepen om bij te dragen tot meer rechtvaardigheid, welzijn en harmonie in de wereld. “

EERST DE KOEK BAKKEN.

Katolieken meten zich niet zelden een pragmatische houding tegenover de voorschriften aan. Een calvinist toont daarvoor wel eens misprijzen. Reageert De Schamphelaere : “De verdeeldheid onder kristenen ergert me omdat ze niet over de kern van het geloof gaat, maar om de franjes die er mettertijd omheen gedrapeerd zijn. Om terug te komen op uw wat stekelige opmerking : godsdienstbeleving staat het gewone leven niet in de weg, als u dat bedoelt. Geloven betekent zeker niet : sjagrijnig door het leven banjeren. Je moet ook kunnen genieten, zij het in zekere mate beheerst. ” Trekt aan zijn sigaar. Met flauw lachje : “Dit zou ik niet mogen, niet omwille van mijn geloof, maar mijn gezondheid. ” Neemt de draad weer op : “De belijdenis mag ook niet verwateren tot schijnheiligheid. Het omgekeerde is echter vaak het ergst. Fundamentalisme en rigoureus puritanisme zijn gevaarlijke excessen. Kijk naar het puriteinse Nederland van een halve eeuw geleden. Toen kon niets. Inmiddels is de slinger in de andere richting overgeslagen. Geef mij dan maar Vlaanderen, waar zich een vrij gezonde houding ontwikkeld heeft tegenover seksualiteit en andere etische waarden. “

De Schamphelaere vindt eenzelfde gezonde middenweg in ons sociaal stelsel. Hij stelt zich op als een pleitbezorger van het Rijnland-model, de sociaal gekorrigeerde vrije-marktekonomie. “Het harde liberale kapitalisme heeft niet genoeg aandacht voor de zwakken, ” oordeelt hij, streng. Zijn gelaatstrekken ontspannen zich, glimlacht : “Misschien ben ik toch beïnvloed door Maurits Coppieters, van wie ik Nederlands en geschiedenis kreeg tijdens mijn opleiding aan de Lindenlei in Gent. Vrijheid is een schoon woord voor wie ze bezit, zo relativeerde hij de vrije-marktbeginselen. “

Impliceert het katolieke geloof een politieke keuze ? Het is een publiek geheim dat De Schamphelaere goede en zelfs nauwe familiale banden onderhoudt met enkele CVP-prominenten. Ontwijkend : “Sociaal-ekonomisch geldt voor mij de bekommernis om het algemeen welzijn. Maar de ene legt de nadruk op het verdelen van de koek en de andere wijst erop dat die koek eerst gebakken moet worden. Dan kies ik voor het bakken, want anders heb je niets om te verdelen en gaat je maatschappij alle schone intenties ten spijt naar de verdoemenis. ” Gedecideerd : “Maar je mag niet vergeten te delen. “

MUZIEK EERSTE ROEPING.

Het klinkt wat vreemd voor de man in zijn sober maar onberispelijk kostuum, die straks in zijn elegante Buick stapt, maar de jonge De Schamphelaere genoot faam als lid van een folk-trio. Weemoedige lach : “Voor vrienden speel ik nog wel eens. Mijn jongste zoon heeft de gelukkige mikrobe ook te pakken. Mijn andere drie kinderen hebben weliswaar veel belangstelling voor muziek, maar kwamen nooit zelf tot spelen. “

We wandelen voorbij vensters, waarachter medewekers in labo-pakken onder een blauwig waas de high tech behandelen. De Schamphelaere kijkt toe, ingetogen en (terecht) trots. In de assemblageloods wijst hij erop dat het produkt integraal in Mortsel samengesteld wordt. Dat betekent nu al 140 jobs en op zijn minst even veel bij de toeleveranciers, die binnen een straal van 100 kilometer zitten. De Schamphelaere heeft gewoekerd met zijn talenten. Korrigeert prompt : “Het hele team investeert zijn talenten. “

LUC DE DECKER

LUCIEN DE SCHAMPHELAERE (XEIKON) “Je moet de koek verdelen. Maar vergeet niet dat hij eerst gebakken moet worden. “