Jos Verdegem

De Brakke Grond in Amsterdam toont het werk van Jos Verdegem, mentor van een hele Gentse kunstenaarsgeneratie.

Jan Hoet herinnert zich nog als was het gisteren hoe alle stemmen verstomden wanneer Jos Verdegem in de jaren vijftig in het Gentse op een vernissage verscheen. Mensen weken uiteen, terwijl Verdegem met zijn gebruikelijke zin voor theater de doeken keurde. Op de tentoonstelling met werk van de jonge Hoet was dat niet anders.

Jos Verdegem had in de jaren twintig in Parijs geleefd, en dat kon je ook aan zijn kleding aflezen. Karel Geirlandt verhaalde hoe hij als een personage van Toulouse-Lautrec over de Gentse Kouter flaneerde, als een evenbeeld van l’Aristide Bruant. Het hoofd in de nek, en grinnikend om alles wat in zijn gezichtsveld paradeerde.

Verdegem was vanwege zijn collaboratie aan het eind van de Tweede Wereldoorlog aan de Gentse academie ontslagen. Maar dat had Hoet niet belet om stiekem bij Verdegem in de leer te gaan, toen hij verondersteld werd aan de Gentse academie te studeren. Ook Hoet werd daarom aan de academie aan de deur gezet, maar vandaag noemt hij Verdegem nog altijd één van zijn grootste leermeesters. Ook Roger Raveel leerde naar eigen zeggen veel van Verdegem. Hoe het dan kan dat die Verdegem vandaag totaal vergeten is geraakt ? Ongetwijfeld had het te maken met het feit dat zijn oeuvre te Frans was, te sceptisch ook, om zich, de Vlaamse expressionisten achterna, onvoorwaardelijk in een stijl te engageren. Of zoals Geirlandt schreef : “Verdegem is een man van het Zwischendrein, van het tussengebied, de scepticus die aanvoelt wat gebeurt maar niet de motivatie heeft van een veroveraar”. Voortdurend bleef hij verschillende stijlen, technieken, en visies met elkaar confronteren. Volgens Hoet is hij op menig punt zijn tijd vóór geweest, maar dat maakte hem nog niet tot een echt groot kunstenaar. Ook al omdat het heilige vuur ontbrak. Een beetje logisch dus dat de geschiedenis hem vergat, nadat hij in 1957 stierf.

Dat de honderdste verjaardag van z’n geboorte toch niet onopgemerkt voorbijgaat, is vooral aan Willem Elias te danken, die zich ook al in het verleden tot de grote pleitbezorger van Verdegem opgeworpen had. ” Jos Verdegem, een Vlaamse Parisien in Amsterdam” is de titel van een retrospectieve (in De Brakke Grond, Amsterdam) die vooral de Parijse periode belichten zal, de jaren twintig dus, toen Verdegem als een hulpje in een circus bedrijvig was, en die aangevuld wordt met een extra luik in het Amsterdamse Maison Descartes. Maar het valt voorlopig nog af te wachten of deze dubbeltentoonstelling boven het wat flauwe gooi- en smijtwerk van de vorige retrospectieves zal uitstijgen. Het belang van Verdegem ligt minder in zijn kunstenaarschap dan in het feit dat hij de mentor van een hele Gentse generatie was, en op dat vlak moet het onderzoek nog helemaal worden opgestart.

Max Borka

Van 13 september tot 2 november, De Brakke Grond, Amsterdam. In het Maison Descartes eindigt de expo op 31 october. Inlichtingen : tel.0031-20-622.49.36.

Jos Verdegem, 1897-1957 Een scepticus die aanvoelt wat gebeurt maar niet de motivatie heeft van een veroveraar.