“Het Blok blokkeert fatsoenlijk rechts”

Hugo Schiltz is een van de weinigen die inzicht in de politiek én in het bedrijfsleven weet te combineren. De 76-jarige Sinjoor zit niet stil. Hij stampt een nieuw advocatenkantoor uit de grond. En in één adem nuanceert hij zijn verzet tegen het separatisme.

We hebben Hugo Schiltz al op heel wat plaatsen geïnterviewd. We troffen hem destijds als Vlaams minister van Begroting op zijn kabinet. Ooit sloeg hij op het ‘schoon verdiep’ van het Antwerpse stadhuis als schepen alarm over de toestand van de stadsfinanciën. De advocaat Schiltz ontving ons al op de Meir en in Deurne. Maar nooit troffen we de 76-jarige gewezen Volksunie-topman eenzamer aan dan tijdens dit interview.

We hebben immers een afspraak in de gebouwen van Peeters Advocaten in de Borgerhoutse Joe Englishstraat. Dat kantoor werkte nauw samen met Ernst & Young, maar spatte uiteen na het ‘no pasarán’ van de Orde van Vlaamse Balies tegen dergelijke structuren. Een deel van de advocaten hing de toga aan de wilgen en trok naar Ernst & Young Law. Een aantal vond elders onderdak. Voorlopig huist Schiltz nog bij zijn oude vrienden in het zo goed als lege gebouw, zonder bureaumateriaal, ontvangstzaal of bibliotheek, met amper personeel en een paar advocaten. De minister van Staat worstelt met het koffieapparaat.

Toch is Schiltz tevreden. Samen met negen andere Antwerpse advocaten van (ex-) Peeters start de oude leeuw met het kantoor Laurius, met een vestiging op de Scheldekaai.

HUGO SCHILTZ (LAURIUS). “Peeters moest ermee kappen. Vanuit corporatistische overwegingen voerde de balie een verbeten oorlog tegen interdisciplinaire kantoren. Peeters moest dicht, zonder pardon. E&Y wilde tegen mijn advies in geen tijd en geld besteden aan een gevecht met de Orde, ook al omdat dergelijke verbanden onder druk stonden in de VS.”

TRENDS. Het Hof van Cassatie vernietigde toch het verbod tegen zulke kantoren?

HUGO SCHILTZ. “Een blamage zonder voorgaande: topadvocaten die niet in staat zijn een foutloos reglement te schrijven! Maar Cassatie kwam te laat. Het kalf was al verdronken.

“Juridische oplossingen afleveren, dat kan elke goede advocaat. Een zinnig bedrijfsadvies afleveren – snel, rekening houdend met interne verhoudingen en externe commerciële relaties – is een ander paar mouwen. Vooral buitenlandse bedrijven wensen het comfort van één juridisch, fiscaal en boekhoudkundig dienstenbedrijf, dat hen bijstaat voor grote operaties, zoals een joint venture of een overname. Dit deel van de rechtsbeoefening is heel wat interessanter, lucratiever én expansiever dan het zuivere paleiswerk. Wees gerust: de Big Four, die op het vlak van informatica en opleiding zwaar investeren, zullen deze niche wegkapen voor de neus van de advocaten.”

1994. Nieuws op het advocatenfront. Schiltz, Doevenspeck & Vennoten kondigt een fusie aan met het gevestigde Brusselse kantoor Puelinckx, Linden, Grolig, Uyttersprot. Nog voor de samenwerking goed van start kan gaan, pakt het gerecht Alfons Puelinckx op voor een maandenlange ondervraging over zijn aandeel in de zaak-Agusta. Het kantoor van Schiltz haakt af en valt uit elkaar.

SCHILTZ. “Paul Doevenspeck en ik bouwden vanaf 1956 in Vlaanderen de eerste volledig geïntegreerde advocatenassociatie uit. We beseften dat een gemeenschappelijke kas en een correcte verdeling van de inkomsten de enige mogelijkheid waren om een langetermijnstrategie op te bouwen. Zo vloeiden mijn wedde als professor, mijn auteursrechten en vergoedingen als bestuurder van bedrijven als Ibel naar het kantoor. Net als mijn inkomsten uit politieke mandaten, hoewel er voor mijn wedde als minister een speciale regeling getroffen was. Zonder zo’n financiële pool krijg je getouwtrek over elke frank. Zo’n kantoor houdt dat niet vol. Door die toen nieuwe aanpak heeft Schiltz, Doevenspeck & Vennoten het meer dan dertig jaar volgehouden.”

En toen kwam Puelinckx…

SCHILTZ. (lacht) ” En toen kwam Puelinckx, het klinkt als de titel van een toneelstuk. We bezweken voor de internationale uitstraling van zijn kantoor. Terwijl Alfons Puelinckx zelf al te goed wist dat de affaire elk moment kon losbarsten. Er was in zijn kasteel al een huiszoeking gebeurd, nota bene.

“Bij sommige cliënten brak complete paniek uit toen de bom ontplofte. Pijnlijk was dat een deel van mijn partners achter mijn rug onderhandelingen begon met Liedekerke. Ondertussen zijn ze al weer vertrokken naar Baker & McKenzie, omdat de bedrijfscultuur met de Brusselaars te veel verschilde. Hoe dan ook: het Antwerpse kantoor lag in duigen. De stap naar E&Y was snel gezet.”

Het advocatenwereldje werd de voorbije jaren gekenmerkt door een nooit geziene golf van fusies, desintegraties en het overstappen van complete departementen van de ene naar de andere law firm. Hoe komt dat?

SCHILTZ. “Omdat de meeste advocaten niet in staat zijn een kantoor te managen. Ze blijven te lang zitten op hun financiële status van partner, weigeren jonge mensen de kans te geven om mee te delen in de grote winsten en torpederen zo de toekomst van hun onderneming. Te veel advocaten blijven kleine middenstanders die elke cent voor zich houden. Vooral door de inspanningen van Paul Doevenspeck kon ons kantoor zich jaren handhaven in de stormen.”

1941. De jonge Hugo is op het Xaveriuscollege een enthousiaste propagandist voor de Vlaamse staat. Na het zoveelste “voor het Belgikske, nikske” liet de prefect hem zaterdag nablijven. De opdracht: schrijf een verhandeling van zestien bladzijden die deze stelling ondersteunt. Schiltz kwam niet verder dan een halve pagina. Om zes uur ging de deur open. “En moet België daarom barsten?” klonk het. Schiltz: “Vanaf toen bepaalde de rede mijn politieke ideeën.”

Hoe kijkt u aan tegen de korte vrijage van Doevenspeck met de media en het opstarten van Punt, het Vlaams-conservatieve weekblad dat het amper enkele maanden volhield?

SCHILTZ. “Zelf ben ik geen conservatief, maar ik ben ervan overtuigd dat er in Vlaanderen een publiek is om zo’n Vlaams-radicaal, controversieel, rechts tijdschrift op niveau recht te houden. Alleen maakte de keuze van de redactionele ploeg – hoofdredacteur Peter De Roover kan twee kasseien doen vechten – van zo’n initiatief een doodgeboren kind.”

Maakt de partijpolitieke vertaling van dit rechts-conservatieve electoraat een kans?

SCHILTZ. “Zeker. Maar zolang het Vlaams Blok bestaat, is een hergroepering van de conservatieve CD&V– en de N-VA-kiezers onmogelijk. Die partij belet de bundeling van fatsoenlijk rechts in Vlaanderen. Dat is des te jammer, omdat we zo ook onze politieke slagkracht tegenover Wallonië verzwakken.”

Kan men het Blok, dat 20 % van de stemmen haalt, nog langer uitsluiten van de macht?

SCHILTZ. “Normaal gesproken niet. Maar de Italiaanse communisten werden ook dertig jaar uit de regering geweerd. De voedingsbodem van het Blok zal door de globalisering nog uitbreiden. Met het gevoel dat garanties op het vlak van werk en sociale zekerheid verdwijnen, stijgt de angst en dus ook het succes van die partij. Andere partijen bieden geen geloofwaardig alternatief. De angst voor de globalisering is dé politieke uitdaging van de toekomst.”

Volgt u de antiglobalisten?

SCHILTZ. “Absoluut niet. Ik zie een oplossing in het federalisme. In een steeds grotere en complexere wereld zullen kleine deelstaten de menselijke geborgenheid én de efficiëntie bieden om de scherpe kanten van de globalisering af te vijlen. Kleine culturen kunnen structuren uitbouwen die rekening houden met de specifieke regionale kenmerken op het vlak van de economie en de sociale eigenheden.”

De natie als antwoord op de aliënatie?

SCHILTZ. “Juist. Nu al zeg ik tegen de jonge gasten van Spirit dat ze niet bang moeten zijn dat ze als politieke formatie zullen verdwijnen. Mensen zullen beseffen dat een gezond nationalisme noodzakelijk is als bescherming tegen de anonieme internationale superstructuren.”

Heeft de Belgische tussenstructuur – een lapmiddel van twee culturen – zin binnen die context?

SCHILTZ. “Neen. België bemoeilijkt de zaken alleen maar. Zeker in de huidige politieke constellatie ( nvdr – VLD en PS die elkaar nodig hebben) is België een wipplank die zichzelf in evenwicht tracht te houden. België wordt een blok aan het been voor iedereen die streeft naar een efficiënt bestuur.”

Zegt iemand die zich heel zijn leven heeft afgezet tegen het separatisme.

SCHILTZ. “Maar het kunstmatig instandhouden van België leidt tot rendementsverlies voor de Vlaamse én de Waalse economie.

“Ik stel een evolutie vast. Toen de Volksunie nog 23 zetels haalde, scoorden we goed bij de man in de straat, omdat we konden inspelen op de gevoelens van onmacht tegen de francofone elite. De gevestigde politieke klasse, het bedrijfsleven en de administratie negeerden die gevoelens. De Belgische machine draaide rustig verder. Vandaag gebeurt net het tegenovergestelde. De Vlaming ligt niet wakker van het nationalisme, eenvoudigweg omdat hij zich goed in zijn vel voelt. Vlamingen zijn braaf omdat ze rijk geworden zijn. De elite beseft echter dat het zo niet verder kan. Bedrijfsleiders zien dat Vlaanderen middelen en bevoegdheden ontbeert om hun onderneming weerbaar te maken op het internationale slagveld. Als gewezen VEV-topman Jef Roos voor confederalisme pleit, doet hij dat niet zonder zijn achterban te raadplegen. Ambtenaren en politici slagen er niet in compromissen uit te werken die in de praktijk realiseerbaar zijn. Ze kunnen gewoon niet functioneren. Zie hoe een Frank Vandenbroucke ( SP.A) wordt tegengewerkt door de PS. Justitie, defensie, sociaal beleid, de economische politiek en de diplomatie zitten muurvast omdat Noord en Zuid in totaal verschillende denkpatronen redeneren.”

1988. Onderhandelingen over de federalisering van de buitenlandse handel. De PSC geeft eindelijk toe. Er is een principeakkoord. Plots tracht Melchior Wathelet (PSC) Schiltz’ succes te ondergraven met de vraag: “Wat doen we met Prins Albert, die de economische missies leidt?” Consternatie. Het compromis, zoals geformuleerd door André Cools (PS): “Eh bien, on lui donnera un agence de voyage.”

Ondertussen lijkt de federale recuperatie bezig door deze regering. De ploeg van Verhofstadt betreedt zonder schroom het terrein dat voorbehouden is voor de gewesten en de gemeenschappen.

SCHILTZ. “De staatshervorming is een processie van Echternach. Akkoorden over de regionalisering worden gesloten en later weer teruggeschroefd. Het was altijd hetzelfde. De regionalisering van de Buitenlandse Handel, bijvoorbeeld, heb ik vier keer onderhandeld en verkregen. Hetzelfde gold voor Ontwikkelingssamenwerking.

“De recuperatie gebeurt overigens ook door Vlamingen. De Vlaamse top van de Belgische Dienst voor de Buitenlandse Handel ( nvdr – Marc Servotte) blokkeerde jarenlang met succes de regionalisering. Ook bij Verhofstadt voedt de functie zijn politieke denkbeelden. Onder Jaak Gabriëls voerde de Volksunie-top gesprekken over een fusie met de VLD. De liberale top was toen voorstander van een verregaand autonomistisch programma. Verhofstadt liet die standpunten vallen vanaf het moment dat hij het fijn begon te vinden om premier te zijn. Een premier mag nu eenmaal dineren met de groten der aarde. De koning van Luxemburg mag dat ook. De fictie van een staat te vertegenwoordigen, heeft nog waarde.”

Heeft dat bij u nooit gespeeld?

SCHILTZ. “Neen. Ik ken de wereld van de Belgische kringen en de intrinsieke waarde is me te gering.”

Landen als Duitsland en Frankrijk beseffen ondertussen dat de sociale zekerheid door de demografische evolutie op de helling staat. In België wordt de discussie amper gevoerd. Is dit een gebrek aan langetermijnvisie?

SCHILTZ. “Integendeel. België, onder stimulans van de christen-democraten en de socialisten, had de voorbije decennia een zeer duidelijke langetermijnvisie: we zijn het land dat kiest voor consumptie en niet voor investeringen. Vroeg of laat wreekt zich dat. Gevolg: veel te weinig investeringen in infrastructuur, het gerecht en wetenschappelijk onderzoek. Maar, niemand heeft een concept om die problemen aan te pakken. Dat dreigt catastrofaal af te lopen.”

Nu we het toch over catastrofes hebben: over naar Antwerpen.

SCHILTZ. “Het is een catastrofe en het is er geen. De stad Antwerpen groeide de voorbije vijftien jaar uit tot de meest bruisende stad van Vlaanderen. De Modenatie is wereldwijd bekend. Het culturele aanbod is uniek. Maar de sinjoren zijn zeurpieten die niets liever doen dan lullen aan de toog over hoe slecht het allemaal gaat, terwijl ze die avond meer uitgeven dan heel wat Vlamingen op een hele week. En ja, de politiek is een catastrofe. Ik heb als schepen aangetoond dat de stadsfinanciën tot een failliet zouden leiden. Niemand nam dat ernstig. De Antwerpse industrie en de dienstensector staan onder druk. De politiek reageert niet. Toen ik afscheid nam als schepen, heb ik moeten vaststellen dat de eerste stappen naar politieke vernieuwing compleet werden geblokkeerd door de eigen administratie en figuren uit het rode keizerrijk.”

Men verwijt u dat u zich als voorzitter van de Antwerpse Waterwerken ruim hebt bedeeld met onkostenvergoedingen en dergelijke.

SCHILTZ. “Alle klachten werden geklasseerd, door zowel de controledienst op de intercommunales, de dienst ter bestrijding van de corruptie als het parket. Ik heb meer energie aan dit mandaat besteed dan mijn voorgangers. Dat sommigen twee jaar later nog altijd valse beschuldigingen formuleren, is bedroevend. De economische balans van dit mandaat is voor mij een verliespost als ik gewoon rekening houd met wat ik in de bestede tijd in mijn advocatenkantoor had kunnen produceren. In mijn hele politieke carrière, waar ik nooit enig probleem heb gekend, is dit dossier de smerigste intrige die ik heb meegemaakt.”

Gelooft u in de huidige vernieuwing in Antwerpen?

SCHILTZ. “De middelmatigheid van het politieke personeel is onverklaarbaar. Patrick Janssens (SP.A) , Robert Voorhamme ( SP.A) en Ludo Van Campenhout (VLD) hebben een crisis moeten uitlokken, maar ik betwijfel of ze de miserabele situatie nog kunnen rechttrekken.”

Wat drijft u tenslotte om nog politiek en professioneel bezig te zijn?

SCHILTZ. “Ik kan het niet laten. Ik ben een voorgeprogrammeerd jezuïetenjong dat een opdracht moet vervullen. Bovendien is bezig blijven de enige manier om ook braaf te blijven.”

Hans Brockmans – Alain Mouton

“Het kunstmatig instandhouden van België leidt tot rendementsverlies voor de Vlaamse én de Waalse economie.”

“Zolang het Vlaams Blok bestaat, is een hergroepering van de conservatieve CD&V- en de N-VA-kiezers onmogelijk.”