De overheidsschulden bereiken ongekende hoogten en de herstructurering ervan lijkt een onzekere zaak. Gelukkig stijgt de rente veel langzamer dan de inflatie.
1 In welke gebieden zitten de meest acute risico’s?
Acht landen zijn de afgelopen maanden in gebreke gebleven met hun schuldaflossingen. Maar er kunnen er nog een vijftigtal volgen, verzwakt door de wereldwijde inflatiegolf, de stijging van de dollar en de stijging van de rente. Enkele daarvan zijn Ghana, Kameroen, Sri Lanka, Pakistan en Libanon.
“Een land dat in gebreke blijft is er dramatisch aan toe. Maar als dat met enkele tientallen landen gebeurt, wordt de wereldwijde impact zeer groot”, benadrukt Pascaline Della Faille, risicomanager bij Credendo. “Een vijftigtal landen op de rand van wanbetaling is kolossaal”, beaamt Sylviane Delcuve, econoom bij BNP Paribas Fortis. De risicovolle schulden zouden oplopen tot 250 miljard dollar.
2 In welke gebieden gaat het beter?
“Helaas zie ik nergens verbetering”, zegt Sylviane Delcuve. “De regeringen overal ter wereld werden te hulp geroepen tijdens de covidcrisis, en sindsdien is niemand in staat geweest zijn overheidsfinanciën recht te trekken. Er was een kort herstel in 2021, maar nu moeten de regeringen weer helpen om de stijgende energieprijzen te milderen voor de gezinnen en de bedrijven. Ze moeten bovendien investeren in de ecologische transitie en, alsof dat nog niet genoeg is, heeft de inval in Oekraïne veel Europese landen bewust gemaakt van de noodzaak de defensiesector te herfinancieren. Zelfs Duitsland, dat gewoonlijk garant staat voor begrotingsorthodoxie, heeft zijn financiën zien verslechteren”, vervolgt Delcuve. “Het systeem houdt stand, omdat de centrale banken geldwisselaars zijn geworden en de toename van de staatsschuld financieren.”
De enige uitzonderingen zijn de landen die grondstoffen produceren, met name degene die energieproducten exporteren, zoals Qatar, Angola en Indonesië.
3 Wat mogen we de komende jaren verwachten?
“De grote uitdaging zal zijn een opeenstapeling van wanbetalingen te voorkomen, wat onvermijdelijk grote systeemeffecten zou hebben. Het probleem is dat het erg ingewikkeld wordt om schulden te herstructureren”, zegt Pascaline Della Faille. “In de jaren negentig waren de schulden voornamelijk in handen van het Internationaal Monetair Fonds. Tegenwoordig zitten ze bij banken, pensioenfondsen, de Chinese staat enzovoort. Het samenbrengen van al die spelers, met soms uiteenlopende belangen, om een op hol geslagen crisis te voorkomen, zal niet gemakkelijk zijn.”
We mogen vooral niet denken dat Europa gespaard zal blijven. Sylviane Delcuve wijst erop dat de Italiaanse schuld tot 3.000 miljard euro is gestegen. Dat is meer dan de Duitse schuld, voor een bbp dat maar half zo groot is als dat van Duitsland. “Als de rente stijgt, wordt dat voor Italië onbetaalbaar. Door de omvang van die economie, kan ze niet gered worden zoals dat met Griekenland is gebeurd. Het is een bedreiging voor de eurozone.”
China is niet noodzakelijkerwijs beter af. “De Chinese schuldenzeepbel stijgt voortdurend”, zegt Raphaël Cecchi, risicoanalist bij Credendo. “De autoriteiten proberen een ineenstorting van de vastgoedmarkt te voorkomen, maar niets is zeker. Dit plaatst een groot vraagteken bij China’s economische toekomst.”
4 Welke maatregelen zijn nodig om die risico’s te beheersen?
Zoals gezegd, lijkt de herstructurering van de overheidsschulden vandaag erg onzeker, ook al lijkt de G20 bereid daarin een sturende rol te spelen. Een vermindering van de overheidsuitgaven is net zo onzeker, gezien het economische klimaat en de militaire uitdagingen. “We kunnen altijd met een kaasschaaf op sommige uitgaven bezuinigen, maar ik zie eigenlijk niemand nu een bezuinigingsbeleid voeren”, geeft Sylviane Delcuve toe.
Volgens haar gaan we, zonder het duidelijk te zeggen, in de richting van een systeem zoals in Japan, waar centrale en particuliere banken de obligaties opkopen van staten die te veel hebben uitgegeven. Japan heeft een evenwicht gevonden tussen het banksysteem en de overheid, dat al ongeveer dertig jaar werkt”, zegt ze. “Die periode is begonnen met een schuld van 120 procent van het bbp, en dat is nu 250 procent. Maar dat werkt en niemand lijkt het erg te vinden.”
“Een van de kenmerken van dat systeem is de decorrelatie tussen de rente en de inflatie. Japan kent dat al lang, en wij zien het nu ook hier. Dit jaar is de Belgische inflatie gestegen van 1 naar 12 procent, terwijl de lange rente slechts is toegenomen van 0 naar 2 procent. Dat hebben we nog nooit gezien”, zegt Sylviane Delcuve. “Sinds de jaren zestig volgen de inflatie- en de tienjaarsrentecurve elkaar op de voet. Vandaag is er een breuk. De enige verklaring is de rol van de centrale banken, die de overheidsobligaties kochten. Ik denk dat we het economisch model hebben veranderd.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier