De teloorgang van de bank die alles kan

Voor de grote crash van 2008 paradeerden de universele banken door Londen, Hongkong en New York. Barclays, Citigroup, Credit Suisse, Deutsche Bank en UBS stelden zich voor als alleskunners. Vijf jaar later kruipen de Amerikaanse en Europese banken terug in hun schulp.

De auteur is redacteur van Financial Times.

Op elk gebied meespelen, van vermogensbeheer tot derivaten en vastrentende producten, zit er niet meer in nu de universele banken verplicht worden activiteiten af te stoten of zwaar te besparen. Uit de ruïnes rijst een nieuwe orde op met andere kapitaalstructuren en nieuwe kredietkanalen.

Niemand treurt om de teloorgang van de bank die alles kan. De beloften van de financiële supermarkten werden al geruime tijd ontkracht door de massale vernietiging van aandeelhouderswaarde. In 2013 wordt de combinatie van vlijtig retailnutsbankieren en bonushongerig investeringsbankieren nog meer onhoudbaar. Zoals een veteraan van de City zegt: “Het is alsof je de discounter Tesco samenvoegt met het luxewarenhuis Harrods. Het werkt gewoon niet.”

Galerij van de schande

De nieuwe bancaire orde is geen gevolg van strengere wetgeving. De macht van de universele banken wordt uitgehold door marktkrachten die aangedreven worden door de nieuwe Bazel III-regels, en door een meer prozaïsche maar niettemin cruciale factor: cultuur.

In 2012 beseften de grote bankiers — en belangrijker nog, hun klanten — eindelijk dat het financieel kapitalisme te ver was weggeschoven van het ‘relatiebankieren’. Politici en toezichthouders wonnen het pleit. De bankiers begonnen in te zien dat in een wereld met lagere leverage — geleend geld gebruiken om te investeren — hun turbomodel niet langer werkte. Het schandaal met de gemanipuleerde Libor-rente was de laatste druppel.

In 2013 wordt de rockster-bankier, zoals die verpersoonlijkt wordt door Bob Diamond bij Barclays, tijdelijk naar de galerij van de schande verwezen. De macht wordt voortaan ofwel gedeeld (bij Deutsche Bank dient Anshu Jain, een ambitieuze Indiase zakenbankier, als CEO naast Jürgen Fitschen, een rijpere Duitser), ofwel toevertrouwd aan een bescheidener profiel, zoals Antony Jenkins, de sobere retailbankier die de agressieve Diamond opvolgde aan de top van Barclays. Er komen allicht nog andere verschuivingen bij de grootbanken.

Uiteraard zijn er ook nog altijd ‘heersers van het universum’, die beweren dat er niets veranderd is. Jamie Dimon van JPMorgan Chase, ongebroken ondanks de tradingverliezen, heeft te veel in het universeel bankmodel geïnvesteerd om zich nu terug te trekken. Dimon blijft echter een typisch Amerikaanse bankier met weinig ambitie om uit te breiden naar opkomende markten als Afrika, Latijns-Amerika of het Midden-Oosten. Zelfs HSBC, dat op affiches in elke luchthaven leurde met zijn ‘globaal-lokale’ strategie, trekt zich onder de nieuwe CEO Stuart Gulliver terug.

In 2013 versmallen de meeste universele banken hun blikveld. UBS concentreert zich op vermogensbeheer, andere volgen RBS en UniCredit in het afstoten of herschikken van hun door investeringen bezwaard actief vermogen. Een ander slachtoffer zijn de infrastructuurleningen, die onder de kapitaalregels van Bazel III onder de noemer ‘toxisch’ vallen. Een vooraanstaand directielid van Goldman Sachs noteerde: “Onder Bazel I werden de banken beloond als ze een gediversifieerde financiële instelling waren; onder Bazel III is het omgekeerde waar.”

Zoals altijd is ook nu de een zijn dood de ander zijn brood. Nieuwe spelers groeien in omvang en belang. We zullen veel meer horen van Aziatische infrastructuurfinanciers als de China Development Bank, de Japanse Bank for International Cooperation en de Zuid-Koreaanse Eximbank. Het illustreert ook de verschuiving van privéspelers naar door de staat gecontroleerde instellingen.

Het begin van het einde

In 2013 blijft de crisis van de overheidsschulden smeulen. Banken waarvan ooit aangenomen werd dat ze te groot waren om ten onder te gaan, blijven zwaar blootgesteld aan de staatsschulden van de eurolanden in moeilijkheden, wat de ECB ook doet. In die omstandigheden komen andere spelers in het vizier.

GSO, de kredietpoot van de private-equityfirma Blackstone, kan bijvoorbeeld maar beter op zijn tellen letten. Het heeft meer dan 50 miljard dollar in beheer en is nu al de grootste houder van niet-gewaarborgde schulden in Europa.

Meer dan tien jaar lang commandeerden de zakenbanken de City en Wall Street. In 2013 vertrekt het geld en het talent naar elders. Om Winston Churchill te parafraseren, het wordt niet het einde van de universele bank, maar het is beslist het begin van het einde.

LIONEL BARBER

In 2013 versmallen de meeste universele banken hun blikveld.