Blijf helder denken, ook over het klimaat

Glasgow is voorbij, maar het klimaat verdwijnt daarmee niet van de maatschappelijke agenda. Het is niet zoals Brussel-Halle-Vilvoorde iets wat je jarenlang in de koelkast kunt stoppen. Overstromingen, heidebranden, mislukte oogsten, diersoorten die verdwijnen, insectenplagen. We zullen het probleem echt niet kunnen wegdenken.

We reageren in de eerste plaats emotioneel. Dat siert ons. We leven mee met de slachtoffers, vrezen het ergste voor onze kinderen en kleinkinderen, worden aangegrepen door beelden van modderstromen, bosbranden en vluchtende dieren. Menselijke slachtoffers blijven meestal nog anonieme statistieken. Emoties dienen vooral om te motiveren, niet om de beste oplossing te vinden. Emoties doen ons vaak vreemd reageren en zo verliezen we ons eigen leven door vruchteloos een kind te willen redden. We hebben een opleiding EHBO nodig om bij rampen niet naar het slachtoffer toe te hollen en het te troosten. We moeten leren eerst onszelf in veiligheid te brengen, erger leed te voorkomen, het slachtoffer alleen te verplaatsen als de situatie echt gevaarlijk is. Dat zijn rationele principes, geen emotionele. Blijf helder denken, ook in een crisis.

Ik bewonder de jonge klimaatbetogers voor hun mobiliserende kracht. Mijn generatie heeft op dat vlak eindeloos gefaald. We hebben ontkend, getreuzeld en vooral genoten van onze verslaving aan fossiele brandstoffen. Nu moet er doordachte actie komen. We moeten helder blijven denken. Zo lees ik dat in economy vliegen beter is voor het klimaat dan in business. Zulke redeneringen zijn gewoon bizar. Je draagt niet echt bij tot een koeler klimaat door je businessticket te ruilen voor een goedkoper. Je moet ook heel scherp het onderscheid voor ogen houden tussen marginale en totale kosten. Om te weten of ik per auto even tot Brugge zal rijden, kan ik lekker marginaal rekenen. Maar om te beslissen of ik een nieuwe auto zal kopen, moet ik de totale kosten uitpluizen, en die zullen enorm tegenvallen. Als ik morgen een lege zetel inneem in een vliegtuig naar Barcelona, kan ik gerust stellen dat ik het klimaat weinig extra belast. Ik mag marginaal redeneren. Maar als mijn gedrag rechtstreeks of zelfs onrechtstreeks aanleiding geeft tot extra vluchten, zit ik met marginaal redeneren helemaal fout.

Stilaan dringt wel door dat we veel te emotioneel reageren. De elektrische auto scoort beter dan een diesel in veel domeinen, maar belast het klimaat enorm en verhindert een transitie naar steden met meer menselijke verbondenheid, want we stappen weer in een individueel vervoersmiddel, met zijn waanzinnige menselijke kostprijs van ongevallen, parkeerplaatsen, files en zesvakswegen. Maar we troosten ons geweten, we dragen ons steentje bij door niet langer met een diesel te rijden. Zoals Ignaas Devisch het heel goed aangeeft: nog altijd baden onze reacties in klimaatcalvinisme.

Vlieg- of vleesschaamte zijn ondersteunende attitudes, geen drijfveren voor structurele verandering. Wereldwijde steun aan onderwijs voor meisjes en vrouwen is wellicht de meest effectieve hefboom in de strijd tegen de klimaatopwarming. Klinkt weinig heldhaftig, en doet minder pijn dan je pleziertjes te ontzeggen. Waarschuw je politieke vertegenwoordigers dat je niet stemt op partijen die planeet A verknoeien. Eis ambitie, vertel hen dat de blabla over haalbaar en betaalbaar voorbij is, dat je bereid bent echte offers te brengen, zolang je zeker bent dat het de planeet ten goede komt en geen politiek geknoei moet toedekken. Minder rood vlees eten is nummer drie. Die steak is een delicatesse, die eet je dus in kleine hoeveelheden en bij feestelijke gelegenheden. Dat was zo met koninginnenhapje in mijn jeugd: de feestdis bij uitstek. Nu schep je dat met de pollepel op in een baanrestaurant.