AMBTENAREN VERDIENEN BETER

Er wordt veel gesproken over de efficiëntie van het overheidsapparaat. Hoe kan de administratie die verbeteren? En waar liggen de probleempunten? Een slankere overheid blijkt vooral een betere overheid.

De economie bestaat vandaag uit twee werelden. In de ene wereld wordt er voortdurend druk uitgeoefend om nóg productiever te zijn. Hier staat de technologische vooruitgang centraal en dreigt de delokalisatie. In de andere wereld blijven de spelers afgesloten van globalisering en innovatie: in die wereld werken onze ambtenaren.

Ambtenaren hebben dus geluk. Hun job wordt niet bedreigd door de Chinezen. En het is eveneens uitgesloten dat burgers binnenkort een callcenter in India aan de lijn zullen hebben voor het beantwoorden van hun vragen en klachten. Ik gun de ambtenaren die beschutting, maar vrees tegelijk dat diezelfde functionarissen te weinig solidair zijn met de werknemers in de privésector. De overheid mag best wat goedkoper werken, en haar efficiëntie verhogen.

Minder overheid of een beter resultaat. Een studie van de Europese Centrale Bank (1) toont aan dat er – eufemistisch gesteld – nog wat progressie mogelijk is voor de Belgische overheid. Ons land scoort bijna het laagste in termen van overheidsefficiëntie. De ECB berekende dat België maar liefst 34 % zou kunnen besparen, en toch hetzelfde eindresultaat garanderen. Maar zelfs als besparen onbespreekbaar is, stelt de ECB dat de Belgische publieke uitgaven 21 % meer resultaat zouden kunnen opleveren in termen van armoede, sociale voorzieningen, onderzoek, opleiding, economische prestaties of infrastructuur.

Het moet uiteraard geen doel op zich zijn om de overheid af te slanken. Maar als blijkt dat je met hetzelfde geld veel meer zou kunnen bereiken, moet dat minstens een beleid aan het denken zetten. De ECB-studie geeft helaas geen concrete pistes aan om de efficiëntie te verhogen.

Een efficiëntere overheid: kan het? Sommigen, vooral zij die zelf in overheidsdienst werken, twijfelen eraan of de overheid echt wel efficiënter kan. Dat komt wellicht omdat ze efficiëntie verwarren met inzet.

Laten we er even van uitgaan dat ambtenaren altijd zo hard mogelijk werken. Welnu, het werk beter organiseren, kan de productiviteit al drastisch opdrijven. Denken we maar aan de veranderingen bij De Post. Onder druk van de liberalisering van zijn markten heeft het postbedrijf een aantal wijzigingen doorgevoerd. Voor pakjesverdelers in de privé is een goede routeplanning al decennialang een essentieel element. Maar De Post kende veel tegenwerking toen het zijn GeoRoute-systeem wilde invoeren. Nu blijkt de efficiëntieverhoging – voorzichtig geschat – 25 % te bedragen.

Ook Belgacom onderging een ware metamorfose: het ‘ministerie van Telefonie’ groeide uit tot een heuse telecomgroep. Voor de burger is die verandering indrukwekkend goed merkbaar: een betere dienstverlening én lagere prijzen. Het maakt ons land en zijn economie alleen maar performanter. Trouwens, als je de prestaties van SN Brussels Airlines goed bekijkt, kan je het alleen maar spijtig vinden dat de overheid niet tien jaar eerder het luchtroer heeft omgegooid.

Overheidsactiviteiten vermarkten, verhoogt dus drastisch de efficiëntie. Tegenstanders zeggen dat er hier een grens is bereikt. Waarom zou een aantal gezondheidszorgen niet kunnen worden overgelaten aan de vrije markt? Met de nodige kwaliteitsnormen en controles, aangevuld met garanties over de te vervullen sociale rol, kan dit perfect. Veel efficiënter en goedkoper. Trouwens, hoe zal anders de vergrijzing betaalbaar blijven?

Het onderwijs bewijst dat concurrentie kan én goed is. Omdat er twee spelers zijn – het vrije en het gemeenschapsonderwijs – krijg je concurrentie, specialisatie, benchmarking en diversificatie. De kwaliteit van het onderwijs en ons economisch potentieel winnen erbij. Zouden we een beter onderwijs hebben als alleen de overheid het zou aanbieden?

Niet te veel loon, wel te veel voordelen. Privatiseren en concurrentie organiseren, zijn krachtige efficiëntieverhogers. Het intenser gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) biedt ook nog veel potentieel. In administratieve en controlerende functies kunnen pc’s, databanken en snelle communicatie wonderen verrichten. Een ‘running joke’ is dat je vijf ambtenaren nodig hebt om een lamp te vervangen: één om de lamp erin te draaien, en vier die het papierwerk in orde moeten brengen…

Ambtenaren verdienen beter. Sommige lezers dachten na het zien van deze titel wellicht dat mijn column één lang betoog zou zijn tegen de te hoge lonen van de ambtenaren. Die lonen zijn echter niet het grote probleem, wél de combinatie van de vele voordelen: jobzekerheid, een betere pensioenvoorziening, meer vakantie en minder werkdruk. En ja, de lonen zijn dikwijls hoger dan in de privé.

Helaas moeten de ambtenaren werken met onaangepaste middelen, en dat verdienen ze zeker niet. Om een hogere efficiëntie te behalen, zal er dus meer geïnvesteerd moeten worden in hun opleiding en werkinfrastructuur. Zo zullen ambtenaren ook meer respect verdienen.

De auteur is hoofdeconoom van Petercam Vermogensbeheer. Reacties: visienoels@trends.be

(1) ECB, ‘Public Sector Efficiency, an international comparison’, juli 2003.

Geert Noels